لینک در سایر پادکست خوان ها:

متن پادکست

سلام همسفر به آوای سه شنبه این هفته خوش اومدین
من سید جلال امیر عطایی هستم و شما در حال گوش دادن به پادکست شیش دقیقه با گردشگری هستید. این پادکست کوتاه کاریه از موسسه گردشگری آوای فطرت که سه شنبه ها تقدیمتون میشه.

صنعت خرمهره سازی

صنعت خرمهره‌سازی برای اولین بار در ایران به وجود آمده و سپس توسط یک شاهزاده خانم ایرانی، روش ساخت خرمهره به عنوان هدیه به مصر برده شده است. ولی در بیشتر جاهای دنیا خرمهره سازی با نام خر مهره قم شناخته شده است و در بسیاری از کشورهای اروپایی به خصوص در آلمان این هنر را با نام قم تکنیک می ‏شناسند.

چرا خرمهره؟

چرا بهش میگن خرمهره؟ چرا این اسم عجیب و غریبو روی این لعاب فیروزه ای خوشرنگ گذاشتن؟
خرمهره یعنی مهره بزرگان و زمانی به عنوان شیء ارزشمند فروخته می شود. ولی در جاهایی از ایران از خرمهره برای جلوگیری از چشم زخم بر گردن احشام استفاده می‌کردند. برخی دیگر می‌گویند بخاطر توانمندی بزرگ این مهره برای دور کردن چشم بد به آن خرمهره می‌گویند.
در فرهنگ ایران باستان عقیده داشتند قطعات خرمهره مملو از درخشش بی پایان خورشید و آغشته به قدرت تولد دوباره است.

تاریخچه کشف خرمهره

اما بشنوید از تاریخچه کشف خرمهره: شش هزار سال پیش کسانی که شغلشان مس بود، با تهیه سوخت کوره مس را گداخته می کردند و با آن سلاح و ظروف می ساختند و یکی از مهمترین اماکن این صنعت بشری، قم و اطراف آن بود. در گذشته های دور، مس خام و یا ذوب شده از همین مسیر به مصر می رفت. گفته می‌شود یک روز که کوره ذوب مسی را که باز می‌کنند می‌بینند که دیواره داخلی آن رنگ فیروزه‌ای بخودگرفته است که رنگ منحصر به فردی است و نظیر آن در طبیعت وجود ندارد. بعدها متوجه می‌شوند که این لعاب در اثر واکنش دیواره کوره که از سنگهای کف رودخانه ساخته می‌شده و از جنس سیلیس بوده و سوخت کوره، که علف اشنان بوده، و مس در آن دمای بالا، بوجود آمده است. اگر در اینترنت این روش از لعاب سازی را جستجو کنید به واژه قم تکنیک qom technique می‌رسید و از آن به عنوان بالاترین تکنیکی که بشر به کار برده است، یاد می‌شود. این تکنیک اثر چشمگیری در لعاب گیری داشته است.
احتمال داده می شود که این لعاب در ابتدای کار به عنوان یک کالای ارزشمند معامله می شده ولی کم کم رواج می یابد و به وفور در جامعه دیده شده و الان هم به عنوان میراث معنوی ایران ثبت شده است.

سید محمد سعادتمند

در حال حاضر این صنعت در خاندان محترم «سعادتمند» منحصر می‌باشد. پس از درگذشت سید محمد سعادتمند، فرزندش سید ابوالقاسم راه پدر را ادامه داد اما این چهره ماندگار و هنرمند پیشکسوت صنایع‌دستی استان قم در ۲۶ شهریور ۱۴۰۰ از دنیا رفت و امروز فرزندش سید سعید سعادتمند راه پدران هنرمند خود را ادامه می دهد.
تلاش‌مداوم استاد سید ابوالقاسم سعادتمند و فرزندش سید سعید سعادتمند منجر به باز زنده سازی این هنر اصیل شده است و امروزه گردشگران از نقاط مختلف دنیا ضمن بازدید از صنایع دستی سعادتمند میتوانند قطعات دلخواه خود را در تنها ورکشاپ خرمهره سازی جهان تجربه کنند.

خرمهره در شعر و ادب پارسی

اما بشنوید از ردپای خرمهره در شعر و ادب پارسی
خرمهره به وفور در ادبیات ما به کار رفته است. به عنوان مثال در ابیاتی به عنوان ابزاری برای داد و ستد از آن یاد شده است:
نشاط اصفهانی در این زمینه سروده:

آن نهان در جیب خود خرمهره داشت

این فلوسی چند اندر کیسه داشت

وانکه را خرمهر بودی با فلوس

هم بدست افتاده مقدار سبوس

جامی (۸۱۸ هـ ق) هم سروده:

اگر خرمهره را بدرود کردم
چو عیسی آن من شد سود کردم

دو بیت اول برگزیده از شعری از نشاط اصفهانی می باشند که در قالب داستان چند تن که جهت خرید به بازار رفته اند بیان می شود و در آن خرمهره همانند فلوس در نقش ابزار معاملاتی ظاهر شده است. بیت سوم هم از سروده های جامی استخراج شده است که داستان خریدن حضرت یوسف علیه السلام توسط زلیخا را روایت می کند و در آن نیز واژه خرمهره مجددا به معنای پول آورده شده است.

سخن پایانی

همسفران گرامی
به پایان این قسمت رسیدیم. مارو در شبکه های اجتماعی دیگر مانند ایتا، اینستاگرام و تلگرام دنبال کنید و با بازدید از سایت آوای فطرت دات آی آر در جریان آخرین اخبار موسسه قرار بگیرید.
اگه شما هم مطلبی درباره گردشگری دارید برای ما بفرستید تا با نام و نشان خودتون منتشر بشه.
دلتان شاد و لبتان خندان