چهارمین پاتوق گردشگری قم با موضوع سفال و سفال‌گری با حضور استاد مقیمی، هشتم آذرماه در خانه تاریخی یزدان پناه قم برگزار شد.

مسؤولین، فعالان و علاقمندان به صنعت گردشگری قم برای چهارمین بار، دوشنبه هشتم آذرماه در خانه تاریخی یزدان پناه گرد هم آمدند و درباره صنعت سفال‌گری در قم و نقش آن در جذب گردشگر داخلی و خارجی بحث و گفت و گو کردند.

خاک یکی از عناصر چهارگانه پیدایش زمین است

میهمان ویژه این دورهمی، استاد مقیمی از اساتید پیشکوت سفال‌گری قم بود. وی با اشاره به ارزش و اهمیت خاک در زیست بشری اظهار داشت: خاک یکی از عناصر چهارگانه پیدایش زمین است ولی متاسفانه هر چیز بی ارزشی را به خاک تشبیه می‌کنیم.

سفال، یکی از ارزشمندترین ابزار بشری

وی سفال را یکی از ارزشمندترین ابزار بشری توصیف کرد که در پیدایش آن سه عنصر آب، خاک و آتش دخیل است و ادامه داد: کشف سفال تاریخ نوسنگی بشر را به دوران پیش از سفال و پس از سفال تقسیم کرده است. ساخته‌های گلی بشر ابتدا بصورت خام استفاده می‌شد ولی با مرور زمان انسان دریافت که اگر خاک با خار و خاشاک عجین شود و حرارت ببیند، مقاوم‌تر خواهد شد.

استاد مقیمی پیدایش کوره‌ها را نقطه عطفی در صنعت سفال‌گری دانست و گفت: سفال بایستی۹۰۰ درجه در کوره حرارت ببیند تا سفید رنگ شود و اگر کمتر از این حرارت دید به رنگ سرخ در می‌آید.

کارشناس سفال‌گری افزود: مهمترین شهرهای سفال ایران لالجین، شهرضا، نطنز، همدان، سمنان و تبریز هستند. لالجین دو سال پیش به عنوان پایتخت سفال جهان ثبت شده است.

وی به تفاوت سفال نطنز با سایر شهرها اشاره کرد و گفت: در این شهر از گل سنگ یا همان پودر سنگ استفاده می‌کنند که کار بسیار سخت و طاقت‌فرسایی است و از آن در ساخت محراب‌های مساجد استفاده شده است که سه محراب از همین جنس در موزه حرم مطهر امام رضا علیه السلام نگهداری می‌شود.

روند تهیه خشت

استاد مقیمی در ادامه به روند تهیه خشت و ورز دادن گل و ساخت سفال و قرار دادن در کوره اشاره کرد و گفت: در قدیم از چوب و نفت برای رساندن کوره به حرارت ۹۰۰ درجه استفاده می‌کردند ولی امروز از برق برای این منظور بهره می‌برند.

خرمهره از صنایع دستی ویژه قم

میهمان ویژه پاتوق گردشگری به تفاوت سفال با خرمهره، از صنایع دستی ویژه قم، پرداخت و گفت: خرمهره باید حداقل ۱۱۰۰ درجه حرارت ببیند و برخلاف سفال نیازی به لعاب ندارد و خودرنگ است.

وی درباره فرایند تهیه لعاب گفت: ماده اصلی لعاب، سیلیس یا شیشه است که پس از پودر کردن و امتزاج با رنگ یا جوهر، بصورت غرقابی یا پیستوله روی سفال کار می‌شود.

استاد مقیمی درباره سمی یا غیر سمی بودن لعاب سبز اظهار داشت: لعاب سبز اگرچه از اکسید سرب، که سمی است ساخته می شود ولی با شوک حرارت یا اصطلاحا «فریت» تغییر شیمیایی می‌یابد و دیگر سمی نیست. با این حال بایستی از نگهداری طولانی مدت سرکه و ترشی در این ظروف اجتناب کرد.

حسین صادقی: سفال یکی از مهمترین داده‌های باستان شناسان است

در ابتدای پاتوق، حسین صادقی، باستان‌شناس و کارشناس گردشگری قم به تاریخچه سفال و سفال‌گری انسان اشاره کرد و گفت: سفال یکی از مهمترین داده‌های باستان شناسان است که می‌تواند قدمت منطقه باستانی را مشخص کند.

وی شکل سفال را گویای دوره تاریخی آن برشمرد و گفت: سفال‌های لبه واریخته یا برگشته مربوط به عصر مفرغ و دوران شهر نشینی در حدود ۱۰ هزار سال پیش است که شهر سوخته از نمونه‌های آن می‌باشد. در دوره نوسنگی سفال ها قرمز رنگ با لبه های سیاه هستند که بشر با الهام از طبیعت روی آن نقش می‌کرد.

سفال خاکستری، شاخصه اصلی ورود آریایی ها به ایران

استاد صادقی سفال خاکستری را شاخصه اصلی ورود آریایی‌ها به ایران دانست و افزود: از نمونه‌های دوران شهرنشینی، منطقه قلی درویش واقع در جمکران مربوط به هفت هزار سال پیش است که در آن کوره سفال‌گری و فلزگری نیز کشف شده است. سفال‌های عصر آهن در تپه صرم، در نزدیکی قم است.

وی با اشاره به نقش سفال در ادوار تاریخی پیش و پس از اسلام از دوره هخامنشیان تا دوره معاصر گفت: سفال‌گری یکی از بهترین صنایع گردشگری است و لالجین، یزد، میبد، شهرضا، خراسان، کاشان، ری از شهرهای سفالی ایران است و قم با توجه به پراکندگی مناطق باستانی از مهمترین سازندگان سفال در طول تاریخ بوده و هست.

شایان ذکر است، پاتوق گردشگری قم عصر دوشنبه هر هفته برای راهنمایان گردشگری، مدیران آژانس، مدیران هتل و محل‌های اقامتی و بومگردی، مدیران صنایع دستی و عموم علاقمندان و صاحبان ایده و دغدغه گردشگری در خانه تاریخی یزدان پناه قم برگزار می‌باشد.

نکات و پیشنهادها:

1. دعوت استاد مقیمی از اعضای پاتوق برای بازدید از کارگاه سفال گری زرین فام و آشنایی با مراحل تهیه ظروف سفالی؛
2. معرفی آقای امیر مسعود شفیعی، کنشگر محیط زیست و گرداننده پویش مردمی «کن دو قم» can do qom و جمعآوری درب بطری که تا این جلسه، 197 ویلچیر را برای نیازمندان تهیه کرده است.

گزارش تصویری خبر