هشتصد سفیر فرهنگی اربعین؛ فرصت راهبردی دیپلماسی گردشگری ایران
در دومین سوگواره بین‌المللی میراث اربعین حسینی، حجت‌الاسلام دکتر موسوی‌زاده، مدیرکل تبلیغ بین‌الملل حوزه‌های علمیه، با تأکید بر نقش ۸۰۰ سفیر فرهنگی در مسیرهای زیارتی اربعین، این رویداد را بستری راهبردی برای رونق گردشگری ایران از طریق دیپلماسی فرهنگی دانست.
در دومین سوگواره بین‌المللی میراث اربعین حسینی، حجت الاسلام و المسلمین دکتر موسوی‌زاده، مدیرکل تبلیغ بین‌الملل حوزه‌های علمیه، طی سخنرانی خود با عنوان «اربعین؛ نماد دیپلماسی فرهنگی امت اسلامی و بستر گفت‌وگوی ادیان»، به تحلیل ظرفیت‌های تمدنی و گردشگری این رویداد عظیم پرداخت.
وی اربعین را بزرگ‌ترین گردهمایی داوطلبانه انسانی در جهان خواند و افزود: «این رویداد نه با فراخوان رسمی، بلکه با انگیزه‌های درونی، شور معنوی، و مشارکت داوطلبانه میلیون‌ها نفر از سراسر جهان شکل می‌گیرد؛ که همین امر آن را به یک پدیده بی‌بدیل فرهنگی و اجتماعی تبدیل کرده است».
به گفته ایشان، اربعین با حضور زائرانی از ملیت‌های مختلف، صحنه‌ای فرافرهنگی و بین‌المللی است. «در سال گذشته، بیش از ۲۰ کشیش از دیگر ادیان خواستار حضور در راهپیمایی عظیم اربعین شدند تا خود از نزدیک شاهد تجلی معنویت، ایثار و همدلی در این کاروان جهانی باشند».
نقش رسانه و روایت جهانی اربعین
دکتر موسوی‌زاده از ضعف پوشش رسانه‌ای اربعین گلایه کرده و گفت: «این رویداد آیینی، ظرفیت آن را دارد که به‌عنوان یک جریان جهانی در حوزه گردشگری آیینی و مذهبی مطرح شود؛ اما متأسفانه آن‌گونه که باید، به دنیا مخابره نمی‌شود.» به گفته وی، امسال ۳۵ تیم متخصص مسلط به زبان‌های بین‌المللی مانند انگلیسی و اسپانیایی، مأموریت دارند تا در بستر فضای مجازی، محتوای چندرسانه‌ای را برای مخاطبان جهانی تولید و منتشر کنند.
نمایش چهره واقعی ایران و تشیع در بستر اربعین
وی با تأکید بر اینکه اربعین آیینهای زنده برای بازنمایی فرهنگ اهل‌بیت (ع) و چهره‌ی اصیل تشیع ایرانی است، افزود: «این مراسم، یک خانواده‌ی جهانی از محبان اهل‌بیت را به نمایش می‌گذارد که با محبت، ایثار، برادری و خدمت، به‌مثابه یک امت واحد، همدل شده‌اند».
۸۰۰ سفیر فرهنگی در ۱۱ مسیر زیارتی؛ شکوفایی دیپلماسی چهره‌به‌چهره
یکی از محورها و نوآوری‌های مهم مطرح‌شده در سخنرانی، راه‌اندازی طرح سفیران فرهنگی گردشگری در مسیرهای مختلف اربعین بود. وی با اشاره به اینکه اربعین صرفاً محدود به مسیر نجف تا کربلا نیست، گفت: «۱۱ مسیر زیارتی در عراق شکل گرفته‌اند که هر کدام زمینه‌های فرهنگی خاص خود را دارند. امسال، ۸۰۰ نفر از سفیران گردشگری زبان‌دان و آموزش‌دیده با مأموریت‌هایی مشخص، در این مسیرها به فعالیت فرهنگی و ارتباط‌گیری با زائران بین‌المللی مشغول‌اند».
این سفیران، با مهارت در زبان، آگاهی دینی و آموزش تخصصی، سه مأموریت کلیدی را دنبال می‌کنند:
• مقابله با ایران‌هراسی از طریق بازنمایی مستقیم چهره‌ی واقعی ایران
• برقراری ارتباط فرهنگی با زائران غیرایرانی در محیطی بین‌المللی
• انجام مأموریت‌های دیپلماسی چهره‌به‌چهره برای تقویت هویت ایرانی و نفوذ فرهنگی نرم
وی تأکید کرد که بسیاری از ارتباطات چهره‌به‌چهره این سفیران در سال‌های اخیر منجر به دعوت غیرمستقیم زائران و میهمانان خارجی برای سفر به ایران شده و این خود نمونه‌ای از موفقیت دیپلماسی گردشگری است. دکتر موسوی‌زاده افزود: «گردشگری چیزی جز همین ارتباطات انسانی و فرهنگی نیست؛ وقتی شخصی با نگاه تردید به ایران می‌نگرد، اما پس از تعامل مستقیم و حضور در ایران نگاهش متحول می‌شود، یعنی دیپلماسی فرهنگی گردشگری به ثمر نشسته است».
اربعین، فرصتی برای تعامل بی‌واسطه با جهان اسلام
او در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به حضور برخی شخصیت‌های برجسته اسلامی که امکان سفر به ایران را ندارند، گفت: «اربعین بستری طلایی برای دیدارهای چهره‌به‌چهره با آنان فراهم کرده است. این نشست‌ها در سال گذشته بسیار مورد استقبال قرار گرفتند و به تقویت گفت‌وگوهای بین‌فرهنگی انجامیدند.»
نقش نهادهای حوزوی در جذب گردشگران خارجی
به گفته ایشان، برخی تشکل‌های بین‌المللی حوزه علمیه توانسته‌اند گروه‌هایی از کشورهای اروپایی و آمریکایی را به ایران جذب کنند. همچنین موکب‌های تخصصی ویژه ایرانیان مقیم خارج در اربعین راه‌اندازی شده‌اند که با استقبال گسترده مواجه شده‌اند.
پاسخ به جایگاه گردشگری در حوزه‌های علمیه
در پاسخ به پرسشی درباره نقش حوزه در توسعه گردشگری، دکتر موسوی‌زاده با اشاره به بیانیه رسمی مدیر حوزه‌های علمیه در هفته جهانی گردشگری، این نگاه را «شفاف و پشتیبان تعاملات فرهنگی و تمدنی» توصیف کرد و بر لزوم تقویت پیوند حوزه و نهادهای فرهنگی و گردشگری تأکید نمود.
جمع‌بندی: اربعین، پلی تمدنی برای رونق گردشگری ایران
در پایان، وی اربعین را ظرفیتی راهبردی برای دستیابی به اهداف متعالی گردشگری فرهنگی دانست و گفت: «اگر جریان اربعین به‌درستی مدیریت شود و مردمی‌بودن آن حفظ گردد، می‌تواند به یکی از مهم‌ترین کانال‌های توسعه گردشگری ایران در سطح منطقه و جهان تبدیل شود».
برگزاری دومین سوگواره بین‌المللی «میراث اربعین حسینی» در تهران
دومین دوره از سوگواره بین‌المللی «میراث اربعین حسینی» با شعار «أنا على العهد» (من بر عهد هستم) به همت ستاد گردشگری شهرداری تهران و با مشارکت موزه ملی انقلاب اسلامی و دفاع مقدس، شتاب‌دهنده فاخربوم، ستاد اربعین شهرداری تهران، کمیته فرهنگی و آموزشی ستاد مرکزی اربعین حسینی و نهادهای فرهنگی، دانشگاهی و مردمی در روزهای ۳۰ و ۳۱ تیرماه ۱۴۰۴ در محل موزه ملی انقلاب اسلامی و دفاع مقدس تهران برگزار شد.
این رویداد با هدف تبیین و گسترش میراث فرهنگی و تمدن‌ساز اربعین، با عنوان «میراث اربعین، سرمایه‌ای بین‌نسلی در نظام فرهنگی جهان اسلام» برنامه‌ریزی شده بود و شامل مجموعه‌ای از فعالیت‌های متنوع فرهنگی، علمی و هنری بود.
از جمله بخش‌های این سوگواره می‌توان به برگزاری پنل‌های علمی، کارگاه‌های آموزشی، نمایشگاه روایت‌های ادبی و هنری اربعین و همچنین اجرای آیینهای عزاداری اشاره کرد. همچنین بازدید رایگان از تالارهای موزه ملی انقلاب اسلامی و دفاع مقدس برای شرکت‌کنندگان در نظر گرفته شده بود.
