حجت‌الاسلام یاسر شریعتی، مبلغ بین‌الملل و مدیر تولید محتوای مؤسسه آوای فطرت، در دومین سوگواره بین‌المللی میراث اربعین حسینی روز دوشنبه ۳۱ تیرماه که با حضور اندیشمندان، فرهیختگان و فعالان فرهنگی، در موزه ملی انقلاب اسلامی و دفاع مقدس تهران برگزار شد، طی سخنرانی خود به تبیین مهارتهای ارتباطی و کلمات کاربردی در سفر اربعین پرداخت و ابعاد تمدنی، اخلاقی و بین‌المللی این راهپیمایی عظیم را تبیین کرد.

پیاده‌روی اربعین، تجلی عملی اصول ده‌گانه اخلاق جهانی گردشگری 

حجت‌الاسلام شریعتی در ابتدای سخنان خود با اشاره به منشور اخلاق جهانی گردشگری (GCET) که در سال ۲۰۰۱ از سوی سازمان جهانی گردشگری تصویب شده، تصریح کرد: در جهانی که گردشگری متحول شده و به گردشگری تجربه گرا روی آورده، نیازمند چارچوب‌های اخلاقی برای تعامل ملت‌ها هستیم؛ و راهپیمایی اربعین، نمودی زنده و ملموس از این اصول است.

وی افزود: منشور جهانی اخلاق گردشگری، ده کد را به‌عنوان چارچوب تعامل گردشگران و جوامع میزبان مطرح کرده که پیاده‌روی اربعین به‌طرز شگفت‌انگیزی با آن تطابق دارد.

نمونه‌های تطبیقی: از احترام به جامعه میزبان تا رشد فردی و اجتماعی

شریعتی سپس به تطبیق این منشور با راهپیمایی اربعین پرداخت و با تأکید بر ماده نخست، گفت: کد ۱ این منشور می‌گوید گردشگری باید باعث احترام متقابل و تفاهم شود. اربعین، میدان هم‌زیستی مسالمت‌آمیز است؛ جایی که میلیون‌ها انسان با قومیت‌ها، مذاهب و زبان‌های گوناگون در کنار هم حرکت می‌کنند. در این مسیر، محبت و ادب زائران ایرانی در کنار کرامت و مهمان‌نوازی میزبانان عراقی، شکوهی از بلوغ اخلاقی را به جهان عرضه می‌کند.

وی درباره کد دوم اخلاق گردشگری، که بر رشد فردی و اجتماعی گردشگری تأکید دارد، خاطرنشان کرد: اربعین، مدرسه‌ای اخلاقی است؛ زائر در آن تمرین صبر، ایثار، تهذیب نفس و مسئولیت‌پذیری می‌کند. این تجربه جمعی، باعث تقویت ارزش‌های انسانی و اجتماعی همچون همدلی، اتحاد و مقابله با افراط‌گرایی می‌شود.

چرایی پیاده‌روی در عصر وسایل نقلیه

وی در پاسخ به این پرسش که چرا با وجود وسایل نقلیه، زائران پیاده به کربلا می‌روند، گفت: زیارت با پای پیاده، اوج تواضع زائر در برابر زیارت‌شونده است. این فرهنگ، ریشه در تاریخ و متون اسلامی دارد. داستان سلطان سلیمان که برای زیارت حضرت علی(ع) با پای برهنه به حرم وارد شد، نمونه‌ای تاریخی از احترام قلبی در قالب رفتار عملی است.

پیاده‌روی در سایر ادیان و تمدن‌ها

شریعتی با نگاهی تطبیقی به سایر سنت‌های دینی، خاطرنشان کرد: زیارت با پای پیاده منحصر به شیعه نیست؛ از قیصر روم که پس از پیروزی، پیاده به بیت‌المقدس رفت، تا سنت دیرینه پیاده روی کامینو د سانتیاگو  در مسیحیت، که زائران مسیری طولانی را برای نیایش طی می‌کنند؛ همگی نشان‌دهنده معنای جهانی این سلوک است.

اهتمام علما و مراجع به زیارت پیاده اربعین

وی به تاریخچه زیارت پیاده کربلا میان علمای شیعه پرداخت و افزود: از شیخ انصاری تا آخوند خراسانی، از میرزا حسین نوری تا آیت‌الله سید محمود شاهرودی که بیش از ۲۶۰ مرتبه این مسیر را با پای پیاده طی کرده، همگی در حفظ و گسترش این سنت کوشیده‌اند. این اهتمام نشان می‌دهد که اربعین، تنها یک راه‌پیمایی نیست؛ بلکه یک مکتب تربیتی است که در تاریخ تشیع، جایگاهی ریشه‌دار دارد.

مهارت‌های ارتباطی زائران؛ راهی برای فهم عمیق‌تر تمدن اربعین

در ادامه این سخنرانی، حجت‌الاسلام شریعتی با تأکید بر اهمیت شناخت فرهنگی و ارتباط مؤثر میان زائران ایرانی و میزبانان عراقی، به تشریح مهارت‌های ارتباطی ضروری در مسیر اربعین پرداخت.

وی با اشاره به این نکته که اربعین فقط یک حرکت عبادی نیست، بلکه یک تمرین جهانی برای گفت‌وگو و تعامل میان ملت‌هاست، افزود:
اگر می‌خواهیم پیاده‌روی اربعین به الگویی تمدنی برای امت اسلامی تبدیل شود، باید به مهارت‌های ارتباطی و رفتارهای اجتماعی دقت بیشتری داشته باشیم.

مهارت‌های ضروری برای زائران اربعین

مطالعه جامعه میزبان: پیش از هر گفت‌وگو یا رفتاری، باید شرایط و مختصات فرهنگی جمع را شناخت و در معاشرت با دیگران، شتابزده عمل نکرد.

کریم بودن در خرج: اگر توانی داریم، در مسیر، به مواکب نذر و خرجی اختصاص دهیم؛ این امر به چشم موکب داران می آید و باعث ایجاد ارتباط قوی می شود.

تجلیل از کرامت عراقی‌ها: میزبانان ما با امکانات مختلف، نهایت احترام را به زائر می‌گذارند؛ ما هم با تجلیل و دعا در حقشان می توانیم در دلشان جا پیدا کنیم.

دعوت مسئولانه به ایران: هر دیدی یک بازدیدی دارد، اگر توان پذیرایی از آنان را در ایران داریم، از آنان دعوت کنیم و از دادن وعده های غیرواقعی بپرهیزیم.

کمک عملی در مواکب: در مواکب فقط منتظر پذیرایی نباشیم؛ آب بدهیم، صف را تنظیم کنیم، کفش جفت کنیم، زباله جمع کنیم.

مشاهده و احترام به تنوع فرهنگی: در مسیر «یا حسین»، تنوع سنت‌ها، لهجه‌ها و آیین‌ها را ببینیم، ثبت کنیم، از آن بیاموزیم؛ اگر در عشایر در مسیر سیاه چادرهای خود را علم کرده اند و بصورت سنتی قهوه دم می کنند، از آنان تصویربرداری کنیم و تصاویر را به آنان نشان دهیم؛ این کار باعث ایجاد علقه و محبت خواهد شد.

عراقی‌ها خادم ما نیستند؛ ما باید ازشان یاد بگیریم

حجت‌الاسلام شریعتی با تأکید بر اصلاح نگاه برخی زائران ایرانی گفت: پیش‌فرضی نادرست در ذهن برخی وجود دارد که ما عراق را نجات داده‌ایم؛ در حالی که عراقی با همه فقر و سادگی‌اش، زندگی اجتماعی عصر ظهور را در عمل پیاده کرده است؛ زندگی مومنانه و برادرانه که بی چشم داشت می بخشد. ما باید از آنان بیاموزیم که چطور این فرهنگ را در نسل خود نهادینه کرده‌اند، بی‌آنکه آموزش رسمی دیده باشند.

وی افزود: معیار ارتباط، فقط موکب‌دار و خدام نیستند؛ رانندگان، کسبه، دست‌فروشان نیز نمایندگان جامعه عراق‌اند. اگر رفتار خوبی با آن‌ها داشته باشیم، ما را به‌عنوان محب حسینی خواهند شناخت و این، بزرگ‌ترین تبلیغ اربعین است.

آشنایی با لهجه عراقی؛ پلی برای گفت‌وگوی مؤثر میان زائر و میزبان

در ادامه سخنرانی، حجت‌الاسلام یاسر شریعتی به اهمیت شناخت زبانی و لهجه‌ای برای تعامل مؤثر میان زائران ایرانی و مردم عراق اشاره کرد و گفت: اگر قرار است با مردم عراق ارتباطی مؤثر، عاطفی و برادرانه داشته باشیم، لازم است با ویژگی‌های زبان محلی آنان آشنا شویم. لهجه عراقی یکی از شیرین‌ترین و تاریخی‌ترین لهجه‌های عربی است که ریشه در تمدن‌های باستانی این منطقه دارد.

لهجه عراقی؛ ترکیبی از تاریخ، جغرافیا و تعاملات تمدنی

وی با اشاره به اینکه زبان عربی در کشورهای مختلف لهجه‌های متنوعی دارد، افزود: لهجه‌های مصری، شامی، مغربی، خلیجی و عراقی هرکدام متأثر از جغرافیا، تاریخ، و حکومت‌های گذشته‌اند. لهجه عراقی نیز از تعامل با ایران، عثمانی و تمدن‌های باستانی چون اکدی و آرامی تأثیر گرفته و واژگان متعددی از فارسی و ترکی در آن دیده می‌شود.

ویژگی‌های فرهنگی و تاریخی لهجه عراقی

عراق، خاستگاه تمدن‌های باستانی مانند سومر، بابل و آشور، زبانی تاریخی و ریشه‌دار دارد. لهجه عراقی در طول قرون، با زبان‌های آرامی، اکدی، فارسی و ترکی تعامل داشته و غنای واژگانی آن نشانگر هویت چندلایه‌ی فرهنگی این منطقه است. تأثیر مستقیم حاکمیت عثمانی و ارتباط نزدیک با ایران در طول تاریخ، به لهجه عراقی شخصیتی متمایز و غنی بخشیده است.

ویژگی‌های زبانی لهجه عراقی

عبارتند از:

۱. تغییر در تلفظ:

حرف «ق» به «گ» تبدیل می‌شود:

قال → گال

قلب → گلب

واقف → واگف

حرف «ک» در برخی موارد به «چ» تبدیل می‌شود:

کان → چان

یبکی → یبچی

واژگان پرکاربرد عراقی با ریشه غیرعربی

در زبان گفتاری مردم عراق، واژگان پرکاربردی دیده می‌شود که ریشه در زبان‌های غیرعربی دارند. برای نمونه، واژه‌هایی مانند «چای»،  «چاکوچ» به‌معنای چکش و «شکر» (به‌صورت «سکر») از فارسی وارد شده‌اند. همچنین، تعدادی از واژگان ترکی نیز در گفتار عراقی رواج دارند؛ «دوندرمه» به‌جای بستنی، «بقلاوه» برای شیرینی معروف ترکی «باقلوا» و «ادب سز» به‌معنای بی‌ادب. این تنوع زبانی، نشان‌دهنده تعامل تاریخی و فرهنگی گسترده عراق با همسایگانش است.

حجت الاسلام شریعتی در پایان تأکید کرد: اگر می‌خواهیم با میزبانان‌مان در عراق رابطه‌ای عمیق و محترمانه بسازیم، شناخت زبان و لهجه، همانند شناخت فرهنگ، ضروری است. حتی استفاده از چند واژه ساده و درست به لهجه عراقی، می‌تواند دل‌ها را به هم نزدیک کند و نشان‌دهنده‌ی احترام ما به هویت فرهنگی میزبانان باشد.

برگزاری دومین سوگواره بین‌المللی «میراث اربعین حسینی» در تهران

دومین دوره از سوگواره بین‌المللی «میراث اربعین حسینی» با شعار «أنا على العهد» (من بر عهد هستم) به همت ستاد گردشگری شهرداری تهران و با مشارکت موزه ملی انقلاب اسلامی و دفاع مقدس، شتاب‌دهنده فاخربوم، ستاد اربعین شهرداری تهران، کمیته فرهنگی و آموزشی ستاد مرکزی اربعین حسینی و نهادهای فرهنگی، دانشگاهی و مردمی در روزهای ۳۰ و ۳۱ تیرماه ۱۴۰۴ در محل موزه ملی انقلاب اسلامی و دفاع مقدس تهران برگزار شد.

این رویداد با هدف تبیین و گسترش میراث فرهنگی و تمدن‌ساز اربعین، با عنوان «میراث اربعین، سرمایه‌ای بین‌نسلی در نظام فرهنگی جهان اسلام» برنامه‌ریزی شده بود و شامل مجموعه‌ای از فعالیت‌های متنوع فرهنگی، علمی و هنری بود.

از جمله بخش‌های این سوگواره می‌توان به برگزاری پنل‌های علمی، کارگاه‌های آموزشی، نمایشگاه روایت‌های ادبی و هنری اربعین و همچنین اجرای آیین‌های عزاداری اشاره کرد. همچنین بازدید رایگان از تالارهای موزه ملی انقلاب اسلامی و دفاع مقدس برای شرکت‌کنندگان در نظر گرفته شده بود.