سفر، تجربه‌ای گران‌بها برای کشف دنیایی تازه، آشنایی با فرهنگ‌های متفاوت و لذت بردن از زیبایی‌های طبیعی است. اما در پس این تجربه، مسئولیت‌هایی وجود دارد که به همان اندازه مهم هستند. احترام به جامعه میزبان، یکی از مهم‌ترین اصولی است که هر گردشگر باید در سفر رعایت کند. این احترام، پلی است بین گردشگر و مردم محلی که می‌تواند زمینه‌ساز تعاملات مثبت، حفظ ارزش‌های فرهنگی و تقویت پیوندهای انسانی باشد.
در این مطلب، به بررسی جنبه‌های مختلف اهمیت احترام به جامعه میزبان می‌پردازیم و با مثال‌هایی ملموس از ایران، نشان می‌دهیم که چگونه رفتار گردشگران می‌تواند تاثیری ماندگار بر مردم محلی و محیط آن‌ها داشته باشد.
کد جهانی اخلاق گردشگری: چراغ راه گردشگران مسئول
سازمان جهانی گردشگری (UNWTO) در سال 1999، سندی به نام کد جهانی اخلاق گردشگری تدوین کرد که شامل ده اصل است و هدف آن، ترویج رفتارهای مسئولانه در میان گردشگران، برگزارکنندگان تور، و مردم محلی است. این اصول، هم گردشگران و هم جامعه میزبان را به تعاملاتی مثبت و سازنده دعوت می‌کند. اصل چهارم و پنجم به‌طور ویژه به تعامل گردشگر با جامعه میزبان اشاره دارند:
اصل چهارم: احترام به فرهنگ و سنت‌های محلی
گردشگران باید از هرگونه رفتاری که به ارزش‌های فرهنگی جامعه میزبان آسیب می‌زند، پرهیز کنند. برای مثال، اگر به مراسم مذهبی یا فرهنگی، مثل مراسم محرم در یزد، دعوت شدید، توجه به قوانین و آداب محلی الزامی است. رفتار غیرمسئولانه برخی گردشگران در مراسم محرم در روستای نیاسر کاشان و ازدحام جمعیت، باعث شده است که شرکت در این مراسم محدود شود.
اصل پنجم: حمایت از کرامت انسانی و ارزش‌های جوامع محلی
گردشگری نباید به ابزاری برای تخریب ارزش‌های فرهنگی یا ایجاد احساس نارضایتی در مردم محلی تبدیل شود. برای مثال، وقتی به روستای تاریخی ابیانه سفر می‌کنید، مردم محلی لباس‌های سنتی خود را با افتخار می‌پوشند. عکاسی بدون اجازه از افراد یا تمسخر این پوشش‌ها، نمونه‌ای از نقض این اصل است که می‌تواند آسیب فرهنگی ایجاد کند.
چگونه این اصول را رعایت کنیم؟
- پیش از سفر، درباره فرهنگ و آداب‌ورسوم مقصد اطلاعات کسب کنید.
- به قوانین محلی، به‌ویژه در مراسم‌های مذهبی یا فرهنگی، احترام بگذارید.
- اگر به‌دنبال یادگیری عمیق‌تر هستید، در دوره راهنمای گردشگری شرکت کنید تا با مفاهیم اخلاقی گردشگری بیشتر آشنا شوید.
تاثیر گردشگران بر جامعه محلی: فرصتی برای توسعه یا تهدیدی برای فرهنگ؟
گردشگران با ورود به هر مقصدی، تاثیری دوگانه بر جامعه میزبان می‌گذارند؛ این تاثیر می‌تواند مثبت یا منفی باشد، بسته به اینکه چگونه رفتار کنند و تا چه اندازه به ارزش‌های جامعه میزبان اهمیت دهند.
تاثیرات مثبت گردشگری بر جامعه محلی
- ایجاد اشتغال و افزایش درآمد: در روستاهایی مانند ماسوله، حضور گردشگران باعث رونق صنایع‌دستی، فروش محصولات محلی، و ایجاد فرصت‌های شغلی برای مردم شده است. خرید صنایع‌دستی مثل تابلوهای چوبی یا غذاهای محلی، نمونه‌ای از رفتار مثبت گردشگران است که به اقتصاد محلی کمک می‌کند.
- حفظ سنت‌ها و میراث فرهنگی: گردشگری مسئولانه می‌تواند به جامعه میزبان انگیزه بدهد تا سنت‌ها و میراث فرهنگی خود را حفظ کند. به‌عنوان مثال، در بافت تاریخی یزد، گردشگران به‌خاطر معماری خشتی و مراسم‌های سنتی جذب می‌شوند و این امر به مردم انگیزه می‌دهد تا این هویت فرهنگی را حفظ کنند.
تاثیرات منفی گردشگری بر جامعه محلی
- تغییر فرهنگ و ارزش‌های محلی: در برخی مقاصد گردشگری، فشار فرهنگی ناشی از حضور بی‌رویه گردشگران، باعث تغییر سبک زندگی مردم محلی شده است. برای مثال، در بعضی روستاها، تغییرات رفتاری مردم به‌خاطر برخورد نادرست گردشگران و نوع رفتار با مردم محلی به چشم می‌خورد.
- تخریب محیط‌زیست: در طبیعت‌گردی‌های اطراف شهرهایی مثل لاهیجان، گردشگران با رها کردن زباله یا تخریب گیاهان، محیط‌زیست را تهدید کرده‌اند.
راهکارها:
- از محصولات محلی خرید کنید و اقتصاد جامعه میزبان را حمایت کنید.
- رفتارهای سازگار با محیط‌زیست داشته باشید، مثل جمع‌آوری زباله‌ها.
- شرکت در دوره راهنمای تور ایرانگردی جهانگردی به شما کمک می‌کند که تاثیر مثبت خود را بر جوامع میزبان افزایش دهید.
توسعه پایدار گردشگری و ارتباط آن با جامعه میزبان
توسعه پایدار گردشگری به معنای مدیریت منابع طبیعی، فرهنگی و اجتماعی به شکلی است که نیازهای امروز را برآورده کند، بدون آنکه توانایی نسل‌های آینده برای تامین نیازهایشان به خطر بیفتد. در این بین، جامعه میزبان نقشی کلیدی ایفا می‌کند؛ چون تعامل مستقیم گردشگران با این جوامع، می‌تواند عاملی برای تقویت یا تخریب محیط اجتماعی و فرهنگی آن‌ها باشد. اگر گردشگران مسئولانه رفتار کنند و به ارزش‌های محلی احترام بگذارند، گردشگری می‌تواند به ابزاری برای رشد اقتصادی و تقویت هویت فرهنگی تبدیل شود.
برای مثال، در منطقه کویر مرنجاب، گردشگری بی‌رویه و استفاده نامناسب از منابع، باعث کاهش جذابیت منطقه و نارضایتی مردم محلی شده است. اما در مناطقی مثل بوم‌گردی‌های کرمان، برنامه‌ریزی درست و تعامل مسئولانه گردشگران، به حفظ منابع و افزایش کیفیت زندگی مردم کمک کرده است.
گردشگری پایدار همچنین بر ایجاد تعادل بین گردشگری، محیط و جامعه تاکید دارد. این تعادل می‌تواند با آگاهی‌بخشی به گردشگران، حمایت از پروژه‌های محلی، و حفظ منابع طبیعی برقرار شود.
گردشگری مسئولانه و نقش آن در حفظ روابط انسانی
گردشگری مسئولانه، رویکردی است که به گردشگران یاد می‌دهد چگونه تاثیر مثبت خود را بر جامعه میزبان افزایش دهند. احترام به جامعه میزبان، نه‌تنها کرامت انسانی را تقویت می‌کند، بلکه تجربه‌ای عمیق‌تر و رضایت‌بخش‌تر برای گردشگران فراهم می‌سازد.
برای مثال، شهر تاریخی یزد، با معماری خشتی و کوچه‌های باریک، یکی از محبوب‌ترین مقاصد گردشگری ایران است. گردشگرانی که به ارزش‌های محلی احترام می‌گذارند و آرامش این فضا را حفظ می‌کنند، معمولا با استقبال گرم مردم روبه‌رو می‌شوند. در مقابل، رفتارهایی مثل ایجاد سروصدا یا ورود به مناطق شخصی، تجربه‌ای ناخوشایند برای میزبان ایجاد می‌کند.
چگونه گردشگری مسئولانه را تمرین کنیم؟
این شیوه از گردشگری، از آگاهی و احترام شروع می‌شود. ابتدا باید مقصد خود را به‌خوبی بشناسید: فرهنگ، آداب‌ورسوم، قوانین محلی، و حتی حساسیت‌های اجتماعی آن را مطالعه کنید. برای مثال، اگر به مناطقی با سنت‌های مذهبی مثل یزد یا مشهد سفر می‌کنید، باید پوشش مناسب و رفتار متناسب با فضای معنوی آنجا داشته باشید.
یکی دیگر از جنبه‌های گردشگری مسئولانه، انتخاب خدمات و محصولات محلی است. اقامت در بوم‌گردی‌ها، خرید صنایع‌دستی و استفاده از غذاهای محلی، نه‌تنها تجربه شما را اصیل‌تر می‌کند، بلکه مستقیما به جامعه میزبان سود می‌رساند. به‌عنوان نمونه، در گیلان، خرید مرباهای خانگی یا صنایع‌دستی چوبی از خانواده‌های محلی، راهی است برای حمایت از معیشت مردم منطقه.
مسئولیت‌پذیری در قبال محیط‌زیست هم بخشی از این رویکرد است. در سفر به طبیعت، مثل کوه‌های دماوند یا جنگل‌های مازندران، از رها کردن زباله یا تخریب محیط خودداری کنید. استفاده از بطری‌های قابل بازیافت یا جمع‌آوری زباله‌هایتان، نشان‌دهنده تعهد شما به حفظ محیط‌زیست است.
در رفتار با مردم محلی، مودبانه تعامل کنید و به حریم شخصی آن‌ها احترام بگذارید. عکاسی از افراد یا اماکن خاص، بدون کسب اجازه، می‌تواند احساس نارضایتی ایجاد کند. این موضوع به‌ویژه در روستاهای تاریخی مثل ابیانه یا ماسوله اهمیت بیشتری دارد.
سخن پایانی
احترام به جامعه میزبان، پایه و اساس یک تجربه سفر پایدار و دلپذیر است. این احترام، از یادگیری درباره فرهنگ و قوانین مقصد شروع می‌شود و به ایجاد تعاملاتی مثبت منتهی می‌گردد.
اگر می‌خواهید سفری مسئولانه و حرفه‌ای‌تر داشته باشید، پیشنهاد می‌کنیم در دوره‌های موسسه آموزش گردشگری آوای فطرت شرکت کنید. با آموزش مهارت‌هایی مثل راهنمای تور ایرانگردی جهانگردی، می‌توانید نقشی مثبت در توسعه گردشگری پایدار ایفا کنید و تجربه‌ای فراموش‌نشدنی برای خود و جامعه میزبان خلق کنید.
سوالات متداول
چرا احترام به جامعه میزبان در گردشگری اهمیت دارد؟
احترام به جامعه میزبان باعث حفظ ارزش‌های فرهنگی، ایجاد تعاملات مثبت، و تقویت تجربه گردشگری می‌شود و از ایجاد تنش میان گردشگران و مردم محلی جلوگیری می‌کند.
کد جهانی اخلاق گردشگری چیست و چه اصولی برای احترام به جامعه میزبان دارد؟
این کد شامل ده اصل است که رفتارهای مسئولانه در گردشگری را تقویت می‌کند. اصول چهارم و پنجم آن بر احترام به فرهنگ، سنت‌ها و کرامت انسانی جامعه میزبان تاکید دارند.
چگونه می‌توان گردشگری مسئولانه را تمرین کرد؟
با یادگیری درباره فرهنگ مقصد، حمایت از محصولات محلی، رعایت قوانین محیط‌زیستی، احترام به حریم شخصی مردم محلی، و شرکت در دوره‌هایی مانند دوره راهنمای گردشگری می‌توان به گردشگری مسئولانه عمل کرد.
