بیمه در سفر یک الزام اداری و پشتوانه‌ای جدی برای آرامش و امنیت مسافران به شمار می‌رود. راهنمایان گردشگری و مدیران تور باید بدانند که پوشش بیمه‌ای چه شرایطی دارد، چه کسانی مشمول آن می‌شوند و در چه مواردی نمی‌توان از آن استفاده کرد. در این مقاله به‌طور کامل شرایط و ضوابط استفاده از بیمه در سفرهای گردشگری بررسی می‌شود.
این مطالب برگرفته از کتاب «راهنمایی تور و قوانین و مقررات» نوشته آقای محمد منظرنژاد است.
مقدمه
بیمه یکی از ارکان مهم هر سفر است. همان‌طور که وسیله نقلیه، اقامتگاه و برنامه‌ریزی دقیق به کیفیت سفر کمک می‌کند، پوشش بیمه‌ای نیز ضامن امنیت و آرامش خاطر مسافران است. با این حال، بیمه در سفر تنها به داشتن یک برگه قرارداد ختم نمی‌شود، بلکه شرایط و ضوابطی دارد که دانستن آن برای راهنمایان و حتی گردشگران ضروری است. این مقاله به بررسی کامل شرایط استفاده از بیمه در سفرهای گردشگری می‌پردازد.
محدوده سنی مشمول بیمه
افرادی که سن آن‌ها حداکثر ۷۸ سال باشد می‌توانند از خدمات بیمه شرکت مسافرتی استفاده کنند. چنانچه مسافر بیش از این سن داشته باشد، تحت پوشش بیمه مسئولیت قرار نمی‌گیرد و در صورت بروز هرگونه حادثه یا مشکل پزشکی، هزینه‌ها و پیامدهای آن به عهده خود فرد خواهد بود و شرکت مسئولیتی نخواهد داشت.
البته باید توجه داشت که بعضی از شرکت‌های بیمه‌ای در قرارداد بیمه مسئولیت، محدودیت سنی لحاظ نمی‌کنند.
با این حال در اکثر قراردادها، افراد بالای ۷۸ یا ۸۰ سال شامل بیمه نمی‌شوند و این نکته‌ای بسیار مهم است که راهنمایان باید نسبت به آن هوشیار باشند. در صورتی که فردی بالای ۷۸ سال در تور حضور داشته باشد، راهنما موظف است موضوع را به مدیرعامل و مدیر فنی گزارش کند و از حضور این افراد در بازدیدها و برنامه‌های پرریسک جلوگیری نماید تا از بروز حوادث غیرمنتظره جلوگیری شود.
از آنجا که در هنگام ثبت‌نام معمولاً سن مسافران پرسیده نمی‌شود، اگر راهنما با افراد مسن روبه‌رو شد، باید با توجه به نوع سفر، موضوع را به شرکت اطلاع دهد تا در صورت نیاز برای آن‌ها بیمه ویژه‌ای در نظر گرفته شود.
وابستگی استفاده از بیمه به نظر کارشناس
بهره‌مندی از بیمه تنها در صورتی امکان‌پذیر است که کارشناس بیمه آن را تأیید کند، در غیر این صورت شرکت مسافرتی تعهدی نخواهد داشت.
در صورت بروز حادثه، وظیفه راهنما این است که گزارشی رسمی یا همان استشهادنامه تنظیم کرده، شرح واقعه را بنویسد و به امضای اکثریت مسافران برساند. سپس باید این گزارش را بلافاصله به مدیر فنی و مدیرعامل تحویل دهد تا حداکثر ظرف سه روز به اطلاع کارشناس بیمه برسد. نسخه‌ای از این استشهادنامه نیز نزد راهنما باقی می‌ماند تا در صورت پیگیری‌های احتمالی، مستند قانونی داشته باشد.
در مواقعی حادثه به دلیل بی‌توجهی خود مسافر و نادیده گرفتن هشدارهای راهنما رخ می‌دهد. در چنین شرایطی نیز راهنما باید گزارش دقیق حادثه را تنظیم کند تا مسئولیت از دوش او برداشته شود.
پس از درمان اولیه، مسافر حادثه‌دیده همراه با مدارک پزشکی به بیمه مراجعه می‌کند. در کمیسیون بیمه، توضیحات فرد و استشهادنامه راهنما بررسی شده و در نهایت کارشناس بیمه درباره میزان خسارت تصمیم می‌گیرد. اگر کارشناس بیمه تشخیص دهد حادثه مشمول پوشش نیست، هیچ مسئولیتی متوجه شرکت مسافرتی یا راهنما نخواهد بود.
هزینه‌های درمانی و نقش شرکت
طبق مقررات، تمامی هزینه‌های پزشکی ناشی از حوادث سفر در گام نخست بر عهده خود مسافر است. شرکت گردشگری تنها وظیفه دارد گزارش حادثه را به بیمه‌گر ارسال کند تا مسافر بتواند با مدارک خود پیگیر خسارت شود.
چنانچه حادثه رخ دهد، فرد مصدوم باید فوراً مراحل درمانی را شخصاً انجام دهد و هزینه‌ها را بپردازد. پس از درمان، با استناد به گزارش راهنما و استشهادنامه همراهان، می‌تواند برای جبران هزینه‌ها به بیمه مراجعه کند.
در موارد خاص و با دستور مدیرعامل، ممکن است شرکت بخشی از هزینه‌های درمان را بپردازد. در چنین شرایطی لازم است از مسافر تعهد گرفته شود تا پس از بررسی در بیمه یا مراجع قضایی، مبلغ پرداخت‌شده به شرکت بازگردد. گاهی دیده شده است که مسافر پس از دریافت کمک هزینه از شرکت، در جلسات بیمه یا پزشکی قانونی حاضر نمی‌شود و شرکت دچار خسارت مالی می‌گردد.
حوادث طبیعت‌گردی و محدودیت پوشش بیمه
در قراردادهای بیمه، خسارات ناشی از ازکارافتادگی در جریان طبیعت‌گردی تحت پوشش نیست و شرکت گردشگری نیز مسئولیتی در قبال آن ندارد. برای مثال، شکستگی یا آسیب‌هایی که منجر به استراحت طولانی شود، از نظر بیمه قابل پرداخت نیست.
اگر قرارداد بیمه پیش‌تر به مسافران توضیح داده شود، آن‌ها از شرایط آگاه خواهند بود و ادعای مازاد مطرح نمی‌کنند. اما در صورت بی‌اطلاعی مسافر، ممکن است مشکلات حقوقی برای شرکت ایجاد شود.
بیماری‌های ناشی از کوهنوردی
فعالیت‌های کوهنوردی مداوم می‌تواند باعث مشکلاتی نظیر پارگی مینیسک یا آسیب‌های مشابه شود. چنین خساراتی تنها در صورتی قابل جبران است که کارشناس بیمه آن را تأیید کند. اگر حادثه ناشی از بیماری قبلی فرد باشد، شامل بیمه نخواهد بود.
حوادث ناشی از خودکشی
فوت یا صدمات ناشی از خودکشی یا اقدام به آن تحت هیچ شرایطی مشمول بیمه نیست. راهنما در این مواقع باید گزارش دقیقی تهیه کرده، استشهادنامه‌ای تنظیم و آن را به امضای سایر مسافران برساند، اورژانس را در جریان قرار دهد و تا رسیدن نیروهای امدادی شرایط را مدیریت کند.
خسارات ناشی از جرم، مصرف الکل یا مواد مخدر
اگر مسافر در اثر اعمال مجرمانه یا استفاده از مشروبات الکلی و مواد مخدر دچار حادثه شود، بیمه هیچ تعهدی ندارد و تمامی مسئولیت به عهده فرد است.
از آنجا که راهنما در زمان‌های آزاد تور نظارتی بر رفتار شخصی افراد ندارد، در صورت بروز چنین حوادثی باید موضوع را فوراً به پلیس و اورژانس اطلاع دهد، گزارش تنظیم کند، استشهادنامه تهیه نماید و مراتب را به مدیرعامل و مدیر فنی اطلاع دهد.
بیماری‌های خاص خارج از پوشش بیمه
بیماری‌هایی نظیر فتق، جنون و دیسک در زمره مواردی هستند که بیمه و آژانس گردشگری مسئولیتی در قبال آن‌ها ندارند.
حوادث ناشی از مین، جنگ و ناآرامی‌ها
خسارات ناشی از انفجار مین، برخورد با مهمات و ادوات جنگی یا درگیری با نیروهای نظامی شامل بیمه نمی‌شود. بنابراین در بازدید از مناطق جنگی باید صرفاً در مسیرهای امن حرکت کرد. همچنین در سفرهای خارجی، حوادث ناشی از شورش، کودتا یا درگیری‌های نظامی نیز مشمول بیمه نیست.
علاوه بر این، بلایای طبیعی شدید مانند زلزله، آتشفشان یا رخدادهای هسته‌ای و شیمیایی نیز تحت پوشش قرار ندارند.
ورزش‌های پرخطر و استثناهای بیمه
فعالیت‌های ورزشی پرریسک از جمله اتومبیل‌رانی، پاراگلایدر، کایت‌سواری، اسکی و پینت‌بال تحت پوشش بیمه نیستند. راهنما باید مسافران را در زمان حضور در سواحل یا مراکز تفریحی نسبت به این موضوع آگاه کند.
در برخی مواقع مسافران در اوقات آزاد خود اقدام به استفاده از جت‌اسکی یا فعالیت‌های مشابه می‌کنند و دچار سانحه می‌شوند. این قبیل حوادث شخصی و خارج از برنامه تور بوده و بیمه خسارتی بابت آن پرداخت نخواهد کرد.
تبصره: مسئولیت جبران خسارات ناشی از این نوع حوادث در مراکز ورزشی، بر عهده مدیریت همان مجموعه (پیست، باشگاه و...) است.
جدا شدن مسافر از گروه
اگر مسافری بدون هماهنگی از گروه جدا شود، مسئولیت هرگونه حادثه به عهده او خواهد بود و بیمه تعهدی نسبت به او ندارد.
در چنین شرایطی، راهنما باید گزارش ترک گروه را تنظیم کرده و به امضای سایر مسافران برساند. اگر این جدایی موجب خطر برای گروه شود، باید سریعاً موضوع به مدیرعامل، مدیر فنی، پلیس، اورژانس و هلال احمر اطلاع داده شود.
چنانچه مسافر عمداً قصد خروج از برنامه تور را داشته باشد، موظف است گواهی خروج از تور بنویسد و زمان، علت و امضای خود را ثبت کند. این گواهی باید به راهنما تحویل داده شود تا وی نیز مراتب را به مدیران شرکت اطلاع دهد.
مقاله حاضر، برگرفته از کتاب «راهنمایی تور و قوانین و مقررات» اثر محمد منظرنژاد، شرایط و ضوابط استفاده از بیمه در سفرهای گردشگری را توضیح می‌دهد. برای مطالعه بیشتر به کتاب مراجعه کنید.
پرسش های متداول
1. آیا بیمه همه مسافران تور را پوشش می‌دهد؟
خیر. تنها مسافران زیر 78 سال طبق قرارداد بیمه تحت پوشش هستند.
2. اگر مسافر در فعالیتی پرخطر مثل جت‌اسکی دچار حادثه شود، بیمه پرداخت می‌کند؟
خیر. ورزش‌های پرخطر مانند جت‌اسکی، اسکی یا پاراموتور خارج از پوشش بیمه هستند.
3. در صورت حادثه، وظیفه راهنما چیست؟
تهیه استشهادنامه، اطلاع به مدیر فنی و مدیرعامل و ارسال گزارش به بیمه در کمتر از سه روز.
4. هزینه درمان اولیه را چه کسی پرداخت می‌کند؟
مسافر باید ابتدا هزینه را بپردازد و سپس با مدارک لازم به بیمه مراجعه کند.
5. اگر مسافری از گروه جدا شود و دچار حادثه گردد، چه می‌شود؟
مسئولیت حادثه کاملاً بر عهده خود مسافر است و بیمه هیچ خسارتی پرداخت نمی‌کند.
