مسیر هفتم قم‌شناسی در قالب پاتوق گردشگری قم و با راهنمایی استاد محمد قیامی، پژوهشگر تاریخ شهر و راهنمای پیش‌کسوت گردشگری، عصر دوشنبه ۲۳ تیر ۱۴۰۴، در محله تاریخی مسجد جامع قم برگزار شد.
هفتمین مسیر از سلسله‌گام‌های "قم‌شناسی" با عنوان «پاتوق گردشگری قم» در عصر دوشنبه ۲۳ تیرماه ۱۴۰۴، با حضور علاقه‌مندان به تاریخ و هویت شهری قم، در محله تاریخی مسجد جامع برگزار شد.
در این برنامه میدانی که به همت مؤسسه گردشگری آوای فطرت و با همراهی استاد محمد قیامی، راهنمای پیش‌کسوت و پژوهشگر تاریخ قم برگزار شد، شرکت‌کنندگان از نقاطی مهم و کمترشناخته‌شده در بافت تاریخی شهر بازدید کردند و با لایه‌های عمیق‌تری از هویت قم آشنا شدند.
مقاصد این مسیر شامل سردر مدرسه تاریخی غیاثیه، پامنار، میدان کهنه، مسجد میدان کهنه، مسجد جامع قم، دروازه ری، بقعه خواجه اباصلت و آرامگاه بابا مسافر بود که در طول مسیر، استاد قیامی با روایت‌هایی شنیدنی، شرکت‌کنندگان را با گذشته پرفراز و نشیب این محله‌ها آشنا کرد.
سردر مدرسه تاریخی غیاثیه
مدرسه تاریخی غیاثیه قم، باقیمانده‌ای باشکوه از یکی از مهم‌ترین مراکز علمی قرون میانه در شهر قم است که امروزه تنها سردر و دو مناره آن در محله پامنار، در نزدیکی میدان کهنه، پابرجا مانده است. این مدرسه که در سده هشتم هجری قمری به‌عنوان یکی از کانون‌های پررونق آموزش علوم دینی شناخته می‌شد، به‌دلیل موقعیت ممتاز علمی، هم‌جواری با بازارچه‌ها، و وجود مسجد و سردابی بزرگ در کنار خود، نقش مهمی در حیات علمی و شهری قم ایفا می‌کرد. شهرت آن تا جایی بوده که برخی منابع، ساخت آن را به دستور وزیر معروف سلطان سنجر سلجوقی نسبت داده‌اند، اگرچه کتیبه‌های مناره‌ها تاریخ ۸۳۰ هجری قمری و دوره تیموری را به‌روشنی ثبت کرده‌اند.
از ویژگی‌های شاخص این مدرسه، معماری چشم‌نواز سردر آن با تلفیق آجر، گچ و کاشی‌های فیروزه‌ای، مقرنس‌های ظریف، و کتیبه‌های تاریخی است. مناره‌های ۱۳ متری با طرح‌های شطرنجی لوزی‌شکل و کتیبه‌های ثلث لاجوردی، که گرچه بر اثر زلزله دهه ۱۳۵۰ شمسی آسیب دیده‌اند، همچنان نشانی از هنر و مهارت معماران آن دوران دارند. این اثر که امروز در فهرست میراث فرهنگی قم ثبت شده، نه‌تنها یادآور گذشته علمی شهر است، بلکه جلوه‌ای از زیبایی معماری اسلامی ایرانی را نیز در دل بافت تاریخی قم حفظ کرده است.
مسجد جامع قم
مسجد جامع قم، یکی از کهن‌ترین و مهم‌ترین بناهای مذهبی و تاریخی این شهر است که با نام‌هایی همچون مسجد جمعه و مسجد عتیق نیز شناخته می‌شود. این مسجد در قلب بافت تاریخی قم و در نزدیکی میدان کهنه واقع شده و قدمت آن به قرن چهارم هجری بازمی‌گردد. درباره تاریخ ساخت آن دیدگاه‌های گوناگونی وجود دارد؛ برخی آن را به ابوالصدیم اشعری نسبت داده‌اند و برخی دیگر آن را به فرمان امیران و پادشاهان سلجوقی و تیموری می‌دانند. فارغ از اختلاف منابع، آنچه مسلم است، مسجد جامع قم شاهدی زنده بر تداوم حیات دینی و فرهنگی در این شهر طی سده‌هاست.
معماری مسجد، ترکیبی زیبا از سبک‌های سلجوقی، تیموری و قاجاری است و هر بخش آن گویای دوره‌ای از تاریخ است. گنبدخانه، ایوان‌های شمالی و جنوبی، و شبستان‌های متعدد با سقف‌های گنبدی و طاق‌های ضربی، فضای روحانی و باشکوهی را پدید آورده‌اند. وسعت این مسجد بالغ بر ۴۲۰۰ مترمربع است و وجود دو ورودی اصلی، تزئینات مقرنس‌کاری، کتیبه‌های خطی و سردرهای تاریخی، آن را به مقصدی مهم برای علاقه‌مندان به معماری اسلامی و زائران مذهبی تبدیل کرده است. ثبت این اثر در فهرست آثار ملی ایران در سال ۱۳۱۲ هجری شمسی، اهمیت و جایگاه آن را بیش از پیش برجسته ساخته است.
در پایان اجرای 12 مسیر گردشگری، گواهی رسمی شرکت در دوره به شرکت‌کنندگان اهدا خواهد شد و فراگیران مؤسسه آوای فطرت نیز از تخفیف ویژه برخوردار شدند.
«قم‌شناسی ۷» بخشی از فصل سوم پاتوق گردشگری قم است که در قالب ۱۲ مسیر برای آشنایی عمیق‌تر راهنمایان گردشگری و علاقه‌مندان با هویت تاریخی و فرهنگی این شهر برگزار می‌شود.
