لینک پادکست در کست باکس

سلام همسفر
به آوای سه شنبه این هفته خوش اومدین
من سید جلال عطایی هستم و شما دارید به پادکست شیش دقیقه با گردشگری گوش میکنین. این پادکست کوتاه کاریه از موسسه گردشگری آوای فطرت که سه شنبه ها تقدیمتون میشه.
همسفران آوای سه شنبه.
در پادکست قبل درباره سفر ششم شاه صاحب قران در رجب 1305 قمری به شهر مقدس قم و بازدیدش از حرم حضرت معصومه و سایر امامزاده ها و توضیحات جالبش درباره مردم شناسی و معماری این شهر صحبت کردیم. جالبه بدونید که اطلاعات ما از سفرهای ناصرالدین شاه که حدودا 150 سال پیش انجام شده بیشتر از اطلاعاتمون از سفرهای محمدرضا شاه پهلوی به کشورهای اروپایی هست. چون ناصرالدین شاه، سفرنامه نویسی می کرد؛ کاری که سایر سلاطین ایران، علاقه چندانی بهش نداشتن.
در این پادکست میخایم درباره شرح ناصرالدین شاه از جغرافیای دریاچه ما بین تهران و قم با هم صحبت کنیم.

بازدید ناصرالدین شاه از دریاچه ساوه

شاه صاحبقران در سفرنامه خودش اینچنین می نویسه:
دریاچه ای در میان تهران و قم تشکیل شده است، همان بُحَیره ساوه است که در تواریخ ضبط شده است، که تقریبا در ۱۳۵۷ سال قبل از این در یوم تولد حضرت ختمی مرتبت خشک شده. اکنون ۶ سال است که مجددا شروع به تشکیل شده کرده است.
این که معروف به دریاچه ساوه شده، سببش این است که اراضی طرف غربی دریاچه اتصال به خاک ساوه دارد، و علاوه بر این رودخانه ای که از ساوه جاری است به این دریاچه می ریزد. رودخانه هایی که اکنون داخل این دریاچه می شود از این قرار است:
• رودخانه ساوه
• رودخانه شور که از محالّ زرند است
• فاضلاب رودخانه کرج که از زیر دِیر داخل دریاچه می شود
• فاضلاب رودخانه قم که از قمرود گذشته، در زیر قریه کاج جزء دریاچه می شود.
• از علائم و آثار چنین استنباط می شود که از زیرِ زمین این دریاچه آبی فوران کرده باشد، زیرا که سابقا هم این رودخانه ها داخل در اراضی کویر می شده است. چگونه بوده است که چنین دریاچه تشکیل نمی داده است.

یکی از ساربانان ایل عرب کَلَکو(به فتح کاف و لام)، که در ساحل این دریاچه سکنی داشت، عرض می کرد ۶ سال قبل از این، وقتی که این دریاچه می خواست تشکیل داده شود، من خود، به رای العین دیدم که از وسط کویر آب زیادی فوران کرد و کم کم زیاد شد، تا محل فوران در زیر آب غایب گردید. بالجمله دریاچه شده است و آنچه به نظر رسیده می نگاریم و نقشه دریاچه را هم که به چه ترکیب است رسم می کنیم.

حدود چهاگانه دریاچه قم

از طرف جنوب محدود است به بعضی کوهها و تپه های کوچک و به تپه ای که معروف به کَل تپه است و به منظریه و رودخانه ساوه و پل دلّاک و اراضی قم
از سمت شمال محدود است به کوه مُرّه و رودخانه شور و محلات دارالخلافه تهران
از جانب شرق محدود است به دِیر کاج و مسیله که تمام این صحاری مراتع شتر کُلائی دولت است و به کوه سیاه کوه و دوازده امام و صحرای کویر که این کویر منتهی به خراسان و سیستان می شود.
از طرف مغرب محدود است به خاک ساوه و زرند و کوه بابا غاری که به عرض رسیده، در این کوه مقبره امامزاده ایست که طوایف صحرانشین عرب و غیره اعتقادی به آن دارند و نذورات زیاد به آنجا می برند و کوه کوک داغ که این کوه وصل می شود به زرند و مراتع ایلات شاهسون اینانلو است.
از تهران تا کنار دریاچه ۱۴ فرسنگ راه است و از قم به دریاچه ۱۲ فرسنگ. راه قدیم از تهران به قم قبل از تشکیل دریاچه از وسط همین دریاچه بوده است که به پل دلاک می رفته و پل مزبور پلی است از قدیم بر روی رودخانه ساوه بسته شده است و ۴ فرسنگ از حوض سلطان الی پل دلاک راه بوده است.
حالا اگر مسافری بخواهد از حوض سلطان به پل دلاک برود، از کنار دریاچه باید حرکت نموده دور بزند تا به پل دلاک برسد و البته ۱۰ فرسنگ بیشتر مسافت دارد.
راهی که اکنون به قم می روند در سمت مغرب دریاچه واقع است و از علی آباد که تازه احداث و آباد شده است می گذرد. از دریاچه تا جاده قدیم نیم فرسنگ و در بعضی جاها یک فرسنگ بیشتر مسافت ندارد.
آب دریاچه شور و تلخ است و رنگ آن کبود و صاف و با تلالو است. وقتی که باد می وزد، دریاچه موجهای قشنگی دارد و به واسطه امواج در ساحل دریاچه کف دیده می شود.
سواحلی که در سمت علی آباد و کوشک نصرت ملاحظه شد. همه اسب به کناره دریا می رود و تا صد قدم هم اسب می تواند داخل دریاچه شود، چون زمین شن بوم است، پای اسب عراده کالسکه فرو نمی رود. اما اطراف دیگر دریاچه چون به نظر نرسید معلوم نشد چه حالت دارد. به کناره اش می تواند برود یا نمی تواند.
این فقره نیز معلوم نشد که در این دریاچه به واسطه این رودخانه تاکنون تولید ماهی شده است یا نه، در کناره که حکم شد تور انداختند، چیزی نداشت، در وسط هم بواسطه نبودن قایق معلوم نشد، ولی چون رودخانه ساوه و قم و شور دارای ماهیهای بسیار است، البته در این دریاچه هم باید یافت شود و تولید خواهد شد.
سواحل دریاچه از همه طرف مسطح و هموار است و در این فصل که اوایل بهار است زمینها همه مملو از لاله قرمز و گلهای زرد و سفید و انواع ریاحین و بوته های بزرگ است. تمام این صحاری و اطراف دریاچه مراتع شتران کُلائی دولت است و در این فصل بهار قریب به ۱۰ هزار شتر کلائی است که در این صحرا چرا می نمایند و کم کم که هوا گرم می شود به طرف ییلاقات ساوه و خَرَقان می روند.

در این ایام که اغلب شترها زاییده بودند، خضارت صحرا و طراوت هوا و طبیعت دریا و تابش اشعه آفتاب به سطح اب و حالت طبیعی دشت و مراتع و شترها و بچه شترها و ساربانان و اطفال آنها مشغول چرانیدن شتران بودند و وضع سیاه چادرهای اعراب کَلَکو و گله های گوسفند زیاد که در چَرا بودند عالم غریبی داشت وچون محافظت شتر کُلائی مخصوص به ایل عرب کلکو ست در دوره این دریاچه، همه جا چادر زده اند که چادرهای آنها در این سواحل بر حسن منظر دشت و صحرا افزوده است.

حیات وحش اطراف دریاچه ساوه

از قراری که به عرض رسید، در فصل پاییز، کرورهای مرغابی در این دریاچه دیده می شود. در این وقت هم از انواع مرغهای آبی موجود بود، خصوصا مرغی ملاحظه شد که پاهای نازک بسیار بلندی داشت از لک لک بزرگتر است، وقتی نشسته بود، بنظر سفید می نمود، ولی چون پرواز می کردند، پرهای زیر شکم و زیر بالهایش قرمز بود. این نوع مرغها یک مرتبه صد صد پرواز می کردند، اما به نظام، مثل این که یک فوج سرباز منظمی حرکت نماید و در وقت پرواز یک صدا و آواز مخصوصی داشتند که به گوش مثل نوای موزیک بسیار خوش مطبوعی می آمد. صید این مرغها چون از انسان خیلی وحشت دارند و در میان آبها می نشینند و زیاد نزدیک به ساحل نمی شوند، خیلی دشوار است،(قابل حدس باید باشه که احتمالا منظور ناصرالدین شاه، فلامینگو بوده است) شکارچی خود را به تیررس تفنگ می رساند، اما اینها از وحشتی که دارند زود پرواز می کنند.
مرغ هایی که در این وقت در دریاچه باقی مانده نمونه ای هستند از مرغ های زیادی که در زمستان و پاییز به اینجا می آیند و اسامی آنها از قرار زیر است:
پرلا، رنگ سیاهی دارد
پاشل باش، مرغابی است که سرش سبز است
غاز
حواصیل به انواع و اقسام
مرغ سفید ماهی خوار که جثه ای به قدر کبوترهای بزرگ دارد.
از وحوش و طیور صحرایی، نیز آهو و هوبره و باقرقرا، قل قویرق و انواع و اقسام طیور دیگر در این صحرا بسیار است.
صحرایی که از کوشک نصرت به منظریه می رود، صحرای بسیار خوش وضع مطبوعی است. سوراخ موش هیچ ندارد. ریگهای بسیار قشنگ و سنگهای خوشرنگ قرمز و سفید و منظری خیلی خوش دارد.
این دریاچه تقریبا شبیه به یک عینک است، یعنی دو دریاچه است که به واسطه یک بُغازی به هم متصل می شود و عرض این بُغاز هم بعضی جاها نیم فرسنگ و بعضی از اماکن کمتر و بیشتر است.

خب همسفران عزیز
به پایان این اپیزود از شش دقیقه با گردشگری رسیدیم. از اینکه با ما همراه بودید صمیمانه از شما سپاسگزاریم.
مارو در شبکه های اجتماعی دیگر مانند ایتا و اینستاگرام و تلگرام دنبال کنید و با بازدید از سایت اوای فطرت دات آی آر در جریان آخرین اخبار موسسه قرار بگیرید.
اگه شما هم مطلبی درباره گردشگری دارید برای ما بفرستید تا با نام و نشان خودتون منتشر بشه.
ایام به کام روزگارتون خوش