گزارش تور نهم قم شناسی؛ محله گلزار شهدا و چهل اختران
نهمین مسیر از مجموعه قم‌شناسی در قالب فصل سوم «پاتوق گردشگری قم» دوشنبه ۶ مرداد ۱۴۰۳، برگزار شد. در این برنامه میدانی که با همراهی استاد الهام نداف‌نیا اجرا شد، شرکت‌کنندگان از پنج مکان شاخص تاریخی و مذهبی شهر قم بازدید کردند؛ از گلزار شهدای انقلاب تا بقعه‌های ارزشمند دوره‌های ایلخانی و صفوی، این مسیر فرصتی برای آشنایی با هویت معماری و معنوی قم بود.
مسیر نهم قم‌شناسی در محله گلزار شهدا برگزار شد
فصل سوم پاتوق گردشگری قم با عنوان «قم‌شناسی ۹» روز دوشنبه ۶ مردادماه ساعت ۱۷ در محله گلزار شهدا برگزار شد. این برنامه به همت موسسه گردشگری آوای فطرت و با همراهی استاد الهام نداف‌نیا، پژوهشگر و کارشناس ارشد مدیریت جهانگردی، اجرا شد و مسیر هشتم از ۱۲ مسیر قم‌شناسی را پوشش داد.
شرکت‌کنندگان در این تور شهری، با گشت‌وگذاری ترکیبی از تاریخ، معماری، هویت و معنویت، از پنج مکان مهم و اثرگذار بازدید کردند:
گلزار شهدای قم
نخستین ایستگاه، گلزار شهدای قم بود؛ جایی که خاطره فداکاری و جان‌فشانی شهیدان انقلاب اسلامی و دفاع مقدس در آن زنده نگه داشته شده است. این مکان معنوی، با معماری ساده و فضایی آرام، یادآور قداست و صلابت شهدایی است که جان خود را نثار امنیت و استقلال ایران اسلامی کردند. مصالح سنتی، سنگ‌نوشته‌ها و آرامگاه‌های منظم، حال‌وهوایی ویژه به این مکان داده‌اند.
آستان علی‌بن‌جعفر (علیه‌السلام)
دومین مقصد، آستان مطهر حضرت علی‌بن‌جعفر (ع) بود؛ از امامزادگان بزرگوار و مورد احترام قم. بنای اصلی این آستان به دوران صفویه بازمی‌گردد و با گنبد فیروزه‌ای رنگ، کاشی‌کاری‌های سنتی و خطوط اسلیمی تزئین شده است. کاشی کاری های لاجوردی که برای جذب بیننده به زیبایی بر دیوار نقش بسته است.فضای درونی آرامگاه با گچبری های چشم نواز، روح زائران را تحت تأثیر قرار می‌دهد و جلوه‌ای از زیبایی معماری ایرانی-اسلامی را به نمایش می‌گذارد.
گنبد سبز
سومین ایستگاه، گنبد سبز بود؛ یکی از شناخته‌شده‌ترین آثار معماری تاریخی قم که در دوره ایلخانی ساخته شد. این بنا که برج های آرامگاهی محسوب میشوند متعلق به حاکمان مستقل قم بوده اند، با گنبدهایی ۱۶ ترک وگچبری هایی بجامانده از معماری ایلخانی برای بازیدیذکنندگان جذاب است. دیواره‌های آجری و خطوط ونقوش تزئینی با گچ تلفیقی از سادگی و شکوه را به نمایش گذاشتند.
بقعه سید سربخش
در ادامه، گروه به زیارت بقعه تاریخی و معنوی سید سربخش رفت. این بقعه که در دل کوچه‌پس‌کوچه‌های قدیمی قم واقع شده، یادگاری از قرن هفتم هجری و معماری دوره ایلخانی است. گنبد مخروطی‌شکل فیروزه‌ای، تزیینات گچبری نفیس و فضای روح‌نواز اطراف آن، این بنا را به یکی از نمادهای تاریخی محلی بدل کرده است. بازدید از این بقعه نه‌تنها تماشای معماری اصیل ایرانی‌اسلامی را ممکن ساخت، بلکه تجربه‌ای معنوی عمیق را نیز برای زائران رقم زد.
مجموعه زیارتگاهی چهل‌اختران
پایان‌بخش این مسیر، مجموعه تاریخی و زیارتی چهل‌اختران بود؛ یکی از مهم‌ترین قطب‌های مذهبی شهر قم پس از حرم حضرت معصومه (س) و مسجد جمکران. این مجموعه شامل سه بقعه است: امامزاده موسی مبرقع، بقعه چهل‌اختران و امامزاده زید. معماری این مجموعه، مربوط به دوره‌های پیش از صفویه است که در طول قرون مختلف مورد بازسازی قرار گرفته‌اند.
ابتدا تنها یکی از بقعه‌ها با نام چهل‌اختران شناخته می‌شد، اما با گذر زمان این عنوان به کل مجموعه تعمیم یافت. در گذشته، این سه بقعه دارای دو صحن جداگانه بودند، ولی در قرن سیزدهم شمسی با هم ادغام شدند و به صورت بنایی یکپارچه درآمدند. معماری اصیل، هویت مذهبی و نقش بین‌المللی این مجموعه—به‌ویژه در میان شیعیان هند و پاکستان—از ویژگی‌های بارز آن است.
در پایان برنامه، به شرکت‌کنندگان گواهی رسمی شرکت در دوره اعطا شد و تخفیف ویژه‌ای برای فراگیران موسسه آوای فطرت در نظر گرفته شد.
پاتوق گردشگری قم، تلاشی برای زنده نگه‌داشتن حافظه تاریخی شهر مقدس قم و آشنایی نسل امروز با گنجینه‌های فرهنگی و معماری مذهبی این سرزمین است.
