گزارش مسیر اول تور عملی قم‌شناسی؛ مدرسه حکیم نظامی، بیت امام (ره) و خیابان ارم
به همت موسسه گردشگری آوای فطرت و با همراهی جمعی از راهنمایان، فراگیران و علاقه‌مندان به تاریخ و فرهنگ قم، اولین مسیر از تورهای قم‌شناسی در روز دوشنبه ۲۹ اردیبهشت ۱۴۰۴ برگزار شد.
قم را باید قدم‌به‌قدم شناخت؛ نه فقط با خواندن کتاب‌ها و شنیدن روایت‌ها، بلکه با لمس تاریخ در کوچه‌پس‌کوچه‌هایش و تماشای بناهایی که هر کدام برگ زرینی از فرهنگ و ایمان این سرزمین‌اند. دوشنبه ۲۹ اردیبهشت، نخستین تور عملی قم‌شناسی با همت موسسه گردشگری آوای فطرت و حضور اساتید برجسته و علاقه‌مندان این مسیر فرهنگی آغاز شد؛ مسیری پر از خاطره، روایت، کشف و فهمی تازه از قم. در این گزارش، همراه ما باشید تا گزارشی روایی از این سفر آموزشی را مرور کنیم.
در این تور جذاب و آموزنده که با حضور اساتید برجسته قم‌پژوه، استاد ابوالفضل قیامی و استاد حسین صادقی همراه بود، شرکت‌کنندگان با مکان‌هایی کمتر شناخته‌شده اما پربار از لحاظ تاریخی و فرهنگی یعنی: مدرسه حکیم نظامی، بیت امام (ره)، مرکز اسناد امام (ره)، مسجد و آب انبار سلماسی، کوچه آقازاده، خیابان ارم، کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی، مدرسه و گذر خان، آشنا شدند.
مدرسه حکیم نظامی؛ دارالفنون دوم ایران
آغاز این مسیر از مدرسه تاریخی حکیم نظامی، دومین دارالفنون ایران بود که امروز با نام مدرسه امام صادق علیه‌السلام شناخته می‌شود. این مدرسه در سال ۱۳۱۴ هجری شمسی با نام اولیه "حکمت" تأسیس شد و بعدها به "حکیم نظامی" شهرت یافت. معماری این بنا توسط ماکسیم سیرو، معمار فرانسوی، طراحی شده است که در کنار آندره گدار، دیگر معمار فرانسوی، در طراحی بناهای مهمی در ایران نقش داشته‌اند. ویژگی‌های معماری این مدرسه شامل فضای سبز گسترده، زمین‌های ورزشی، کتابخانه، آزمایشگاه‌های تخصصی و تالار گردهمایی است که در آن زمان نوآوری محسوب می‌شد. در دهه ۹۰، با پیگیری‌های داوطلبانه، بخشی از راهروی طبقه دوم دبیرستان به مرکز اسناد و موزه دبیرستان تبدیل شد.
بیت تاریخی امام خمینی (ره)؛ گواه ساده‌زیستی ابرمرد تاریخ معاصر
مقصد بعدی، محله تاریخی یخچال قاضی و سپس بیت تاریخی امام خمینی (ره) بود. این خانه در حدود سال ۱۳۳۵ هجری شمسی توسط امام خمینی به مبلغ سیزده هزار تومان خریداری شد و تنها دارایی ایشان بود. در این خانه، امام خمینی مهم‌ترین سخنرانی خود درباره مبارزه با لایحه کاپیتولاسیون را ایراد کردند که منجر به تبعید ایشان به ترکیه شد. معماری این خانه به سبک سنتی ایرانی است و شامل حیاطی در جنوب و فضاهای سرپوشیده در شرق و غرب می‌باشد. این خانه در سال ۱۳۷۵ توسط سازمان میراث فرهنگی با شماره ۱۷۴۵ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
مقصد بعدی بازدید از مجتمع فرهنگی یادگار امام بود. این مجتمع شامل کتابخانه و فرهنگسراست و دیوار به دیوار بیت امام قرار دارد و حاوی گنجینه کتابخانه و اسناد مرتبط با امام خمینی (ره) است.
مسجد و آب‌انبار سلماسی؛ محل تدریس امام خمینی
در ادامه، گروه به مسجد و آب‌انبار سلماسی رفتند؛ محلی که امام خمینی سال‌ها در آن به تدریس فقه و اصول مشغول بوده‌اند. این مسجد از موقوفات آستانه حضرت معصومه (س) است و در نزدیکی خانه امام خمینی واقع شده است. شهرت این مسجد به برگزاری دروس فقه و اصول امام خمینی است و امروزه نیز یکی از مکان‌های فعال حوزه علمیه برای برگزاری دروس سطح عالی می‌باشد.
کوچه آقازاده و خیابان ارم؛ روایت‌های تاریخی
سپس قدم زنان در کوچه آقازاده از کوچه های قدیمی شهر قم از روایت های و داستانهای نهفته آن از زبان استاد قیامی شنیدیم. این محله محل سکونت بزرگانی چون آقازاده از تاجران به نام قم که این کوچه به نام ایشان شهرت یافته است همچنین محل زندگی علمای حوزه و موسسات قدیمی مانند موسسه در راه حق است.
سپس از پیاده راه خیابان ارم عبور کردیم که امروز به زیبایی سنگفرش شده است و فضا را برای بازدید عمیق تر فراهم کرده است.
کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی؛ گنجینه‌ای بی‌بدیل
گروه سپس به کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی رفت. این کتابخانه با بیش از ۸۵ هزار نسخه خطی و حدود یک میلیون جلد کتاب چاپی، نه تنها بزرگ‌ترین کتابخانه ایران از نظر نسخه‌های خطی است، بلکه به‌عنوان سومین کتابخانه بزرگ جهان اسلام نیز شناخته می‌شود. آیت‌الله مرعشی نجفی برای جمع‌آوری این گنجینه، از هزینه‌های روزمره خود می‌کاست، نماز و روزه استیجاری انجام می‌داد و حتی شب‌ها در یک کارگاه برنج‌کوبی مشغول کار می‌شد تا بتواند بودجه‌ای برای حفظ میراث فرهنگی اسلام تأمین کند.
مدرسه خان؛ گوهر معماری از عصر صفویه تا امروز
در ادامه، مدرسه خان مورد بازدید قرار گرفت. این مدرسه که در دوره صفویه ساخته شده و در دوره معاصر به‌دست آیت‌الله بروجردی بازسازی شده، ترکیبی از معماری ایرانی، وقار دینی، و شور علمی است. ساختار سه‌طبقه با حجره‌هایی رو به حیاط مرکزی، طاق‌نماها، رواق‌ها و تزیینات آجرکاری ساده، فضایی روحانی و علمی را به بازدیدکننده القا می‌کند. این مدرسه با داشتن ۵۹ حجره و کلاس‌های درس متعدد، هنوز هم اصالت خود را حفظ کرده و در کنار آن، تغییرات مدرن نیز برای تطبیق با نیازهای امروز ایجاد شده است.
بازار گذرخان؛ پیوندی زنده با تاریخ
پایان‌بخش این مسیر، بازدید از گذر خان بود؛ گذری تاریخی که امروزه به بازار عراقی‌ها معروف شده و همچنان کاربری اقتصادی و فرهنگی دارد. این بازار که در دوره صفویه ساخته شده، از دیرباز محل پیوند علم، تجارت، فرهنگ و دیانت بوده است.
ادامه تورهای قم‌شناسی
تورهای عملی قم‌شناسی، فرصتی بی‌نظیر برای آموزش میدانی و تجربی راهنمایان گردشگری است تا آنچه را که در کلاس‌های تئوری آموخته‌اند، به‌صورت عینی و ملموس تجربه کنند. این تورها هر هفته روزهای دوشنبه برگزار می‌شوند.
دومین مسیر تور قم‌شناسی، تور حرم‌شناسی حضرت معصومه سلام‌الله‌علیها خواهد بود که در تاریخ دوشنبه ۵ خردادماه ۱۴۰۴ با حضور دکتر محمد آقازاده، نویسنده کتاب «آشنایی با معماری حرم مطهر حضرت معصومه» برگزار می‌شود.
ما را به دیگران معرفی کنید!
نظرات، پیشنهادات و دلگرمی‌های شما، انگیزه‌بخش ادامه این مسیر فرهنگی و علمی است.
