در سفر و مسافرت بر حسب نیازها و خواسته شکل گیری انواع آن راپدید آورده است.این پاسخگویی نیاز در طول زمان با توجه به فرهنگ و جغرافی و سیاست و تجارت و...سفرهای مختلفی را رقم زده است.
انواع گردشگری چیست؟ (۱)
معتبرترین تعاریف گردشگری از سوی سازمان جهانی گردشگری (WTO) به این صورت است:
«گردشگری شامل فعالیتهای افرادی میشود که به سفر میروند و در مکانی خارج از محیط معمول شان اقامت میکند. اقامتی که بیش از یک سال طول نمیکشد و برای اهدافی چون تفریح و تجارت صورت میگیرد.»
توریسم یا گردشگری به فعالیتها و سفرهایی گفته میشود که افراد برای تفریح، آموزش، تجربههای جدید و آشنایی با فرهنگها و محیطهای مختلف انجام میدهند. این فعالیتها به دستههای مختلفی تقسیم میشوند که هر یک اهداف و ویژگیهای خاص خود را دارند. در ادامه به انواع مختلف توریسم میپردازیم:
- توریسم تفریحی (Leisure Tourism): رایجترین نوع توریسم که هدف اصلی آن تفریح، استراحت و سرگرمی است. گردشگران تفریحی معمولاً به مقاصدی مانند سواحل، شهرهای توریستی، پارکهای تفریحی و اقامتگاههای لوکس سفر میکنند.این نوع از سفر شامل سفرهای یک روزه ای مانند مخاطره جویانه، طبیعت گردی، توریسم میراث، و… است.
- توریسم فرهنگی (Cultural Tourism): این نوع توریسم به منظور آشنایی با فرهنگ، تاریخ، هنر و میراث فرهنگی مقاصد مختلف انجام میشود. بازدید از موزهها، آثار باستانی، نمایشگاههای هنری و شرکت در جشنوارهها و مراسم فرهنگی از جمله فعالیتهای آن است.
- توریسم ماجراجویی (Adventure Tourism): برای افرادی که به دنبال تجربههای هیجانانگیز و پرخطر هستند، این نوع توریسم جذاب است. فعالیتهایی مانند کوهنوردی، اسکی، غواصی، پاراگلایدینگ و سفرهای ماجراجویانه در طبیعت از جمله موارد محبوب در این دسته هستند.
- توریسم طبیعتگردی (Eco-tourism): این نوع توریسم با هدف حفاظت از محیط زیست و تجربه طبیعت بکر انجام میشود. پیادهروی در جنگلها، تماشای حیات وحش، کمپینگ و بازدید از مناطق حفاظتشده طبیعی از فعالیتهای رایج در توریسم طبیعتگردی است.
- توریسم سلامت (Health Tourism): هدف این نوع توریسم بهبود سلامت جسمی و روانی است. بازدید از مراکز درمانی، استفاده از چشمههای آب گرم، اسپاها و مراکز تندرستی در این دسته قرار میگیرند. افراد در این نوع گردشگری محل اقامت خود را به دلایل مرتبط با سلامتی ترک می کنند و مسافرت می کنند. اقدامات درمانی تخصصی و یا عمومی، جراحی ها، جراحی های درمانی و یا زیبایی، که به علت هزینه های بالا و لیست انتظارهای طولانی کشور مبدا، فناوری ها و مهارت های جدید انسانی و تکنولوژی در کشورهای مقصد این مورد از سفر را رقم می زند.
- توریسم مذهبی (Religious Tourism): سفر به اماکن مقدس و مذهبی برای انجام مناسک دینی، زیارت و شرکت در مراسم مذهبی از جمله فعالیتهای این نوع توریسم هستند. مکه، اورشلیم و واراناسی از مقاصد معروف در این دسته هستند.در ایران با توجه به گستردگی اقلیم و فرهنگ تنوع اماکن دینی و زیارتی، معابد و محل های عبادت هر دین و مذهب بسیار زیاد است. لذا پتانسیل بالای پذیرش گردشگری در ایران زیاد است و زمینه اشتغال زایی و همچنین معرفی ایران و ظرفیت های آن هم بالاست.
- توریسم تجاری (Business Tourism): این نوع توریسم به سفرهای کاری و تجاری اشاره دارد. شرکت در کنفرانسها، نمایشگاهها، جلسات تجاری و ملاقاتهای کاری از جمله فعالیتهای رایج در این نوع توریسم است.یک جز کلیدی و موثر توریسم تجاری یا همان گردشگری تجاری، بخش MICE)Meetings, Incentives,Conventions and Exhibitions),است: ملاقات ها، مشوق ها، اجلاسیه ها و نمایشگاه ها. مسافران تجاری در زمان های مختلف سال و روزهای مختلف هفته سفر نموده و ممکن است به عنوان مسافران تفریحی به یک مقصد باز گردند. مسافران تجاری به خصوص نمایندگان شرکت کننده در کنفرانس ها، ممکن است به همراه همسران و یا خانواده خود به مقصد مسافرت کنند و ترغیب شوند که زمان بیشتری را در مقصد به خاطر اهداف تفریحی بگذرانند. توریسم تجاری بسیار پربازده بوده و می توان آن را به عنوان بخشی کلیدی از یک استراتژی توسعه اقتصادی در نظر گرفت. این بخش در برابر انواع رویداد ها و رکودهای اقتصادی که تاثیر نامساعدی بر توریسم تفریحی دارند. مقاوم است.
- توریسم کشاورزی (Agri-tourism): در این نوع توریسم، گردشگران به مزارع و باغها سفر کرده و با فرآیندهای کشاورزی، دامداری و تولید محصولات غذایی آشنا میشوند. این نوع توریسم به ترویج کشاورزی محلی و تجربههای روستایی کمک میکند.
- توریسم آموزشی (Educational Tourism): این نوع توریسم به منظور یادگیری و آموزش انجام میشود. شرکت در دورههای آموزشی، بازدید از دانشگاهها و مراکز تحقیقاتی و شرکت در برنامههای تبادل فرهنگی از جمله فعالیتهای آن است.
۱۰. توریسم ورزشی (Sport Tourism): سفری که به منظور شرکت در یک فعالیت ورزشی با هدف تفریح و رقابت، مشاهده یک رویداد ورزشی (مسابقات المپیک) و یا بازدید از یک جاذبه ورزشی صورت می گیرد. جاذبه ها ممکن است به صورت طبیعی یا مصنوعی باشند و فرصت هایی را برای شرکت در فعالیت های ورزشی را فراهم کنند. در کنار این رویدادهای ورزشی پکیج های سفر دیگری هم تدارک دیده می شود که بسیار مورد استقبال قرار می گیرد.
هر یک از این انواع توریسم، بسته به نیازها و علاقهمندیهای افراد، تجربههای منحصر به فردی را فراهم میکنند و به ارتقاء سطح دانش و تجربههای زندگی کمک میکنند.
به طور کلی، گردشگری یک صنعت پویا و چند بعدی است که میتواند تاثیرات مثبت و منفی گستردهای داشته باشد. برای بهرهبرداری بهینه از مزایای گردشگری و کاهش تاثیرات منفی آن، نیاز به مدیریت صحیح و برنامهریزی مناسب است. این موارد به طور اختصار اشاره شده است که در مقالات بعدی به انواع دیگر آن پرداخته می شود.
از گذشته تا به امروز با توجه به تنوع خدمات و نیازمندی های بشر سفر و انواع جدید آن روز به روز جدید می شود. این صنعت دارای تاثیرات مثبت و منفی می باشد که با برنامه ریزی و تعیین اهداف بلند مدت و چشم اندازهای مدبرانه می توان تاثیرات منفی را کاهش داد و با توجه به تاثیرات مثبت رشد و توسعه پایدار را در این صنعت رقم زد. در ادامه به تاثیرات گردشگری در ابعاد مختلف می پردازیم.
تاثیرات گردشگری
گردشگری تاثیرات گستردهای بر جوامع میزبان و گردشگران دارد که میتوان این تاثیرات را به دستههای مختلف تقسیم کرد:
تاثیرات اقتصادی
افزایش درآمد:
گردشگری میتواند منبع مهمی از درآمد برای جوامع میزبان باشد. ایجاد فرصتهای شغلی در صنعت هتلداری، رستورانداری، حمل و نقل و خدمات مرتبط با گردشگری میتواند به افزایش درآمد افراد محلی کمک کند.
توسعه زیرساختها:
گردشگری میتواند منجر به بهبود و توسعه زیرساختها مانند جادهها، فرودگاهها، تاسیسات بهداشتی و خدمات عمومی شود که نه تنها به گردشگران بلکه به جامعه محلی نیز بهرهمندی میدهد.
تاثیرات اجتماعی و فرهنگی
تبادل فرهنگی:
گردشگری میتواند فرصتی برای تبادل فرهنگی بین گردشگران و جوامع میزبان فراهم کند. این تبادل فرهنگی میتواند به افزایش درک و احترام متقابل و ترویج تنوع فرهنگی کمک کند.
حفظ میراث فرهنگی:
گردشگری میتواند نقش مهمی در حفظ و نگهداری میراث فرهنگی و تاریخی داشته باشد. درآمد حاصل از گردشگری میتواند برای مرمت و حفاظت از بناهای تاریخی و فرهنگهای محلی استفاده شود.
تاثیرات زیستمحیطی
حفاظت از محیط زیست:
گردشگری پایدار و طبیعتگردی میتواند به حفاظت از محیط زیست کمک کند. آگاهیبخشی به گردشگران درباره اهمیت حفاظت از طبیعت و استفاده مسئولانه از منابع طبیعی میتواند تاثیرات مثبتی داشته باشد.
تخریب محیط زیست:
اگر مدیریت نادرستی در گردشگری وجود داشته باشد، میتواند منجر به تخریب محیط زیست شود. آلودگی، تخریب زیستگاههای طبیعی و فشار بر منابع محلی میتواند از جمله تاثیرات منفی گردشگری باشد.
تاثیرات روانشناختی
افزایش رضایت و خشنودی:
گردشگری میتواند به افزایش سطح رضایت و خشنودی افراد کمک کند. تجربههای جدید، استراحت و دوری از استرسهای روزمره میتواند به بهبود وضعیت روانی افراد منجر شود.
توسعه فردی:
گردشگری میتواند به توسعه فردی کمک کند. آشنایی با فرهنگهای جدید، کسب تجربیات متفاوت و مواجهه با چالشهای سفر میتواند به رشد شخصی و افزایش اعتماد به نفس افراد کمک کند.
