لینک پادکست در کست باکس

متن پادکست

سلام همفسر به آوای سه شنبه این هفته خوش اومدین

من سید جلال امیرعطایی هستم و شما در حال گوش دادن به پادکست شیش دقیقه با گردشگری هستید. این پادکست کوتاه کاریه از موسسه گردشگری آوای فطرت که سه شنبه ها تقدیمتون میشه.

یا فاطمه اشفعی لنا فی الجنه

در ابتدای این اپیزود باید بگیم که این قسمت و قسمت بعد درباره معرفی حرم مطهر حضرت معصومه است و مطالبش از کتاب « آشنایی با تاریخچه معماری حرم مطهر حضرت فاطمه معصومه با اشاره بر رمز و رازهای گنبد مطهر» دکتر محمد آقازاده و قم نگینی در دل کویر حسین صادقی انتخاب شده است.

موقعیت شهر قم

موقعیت جغرافیایی و جایگاه مذهبی شهر قم از قدیم الایام باعث شناخته شدن آن شده بوده است که در ادوار تاریخی مختلف با وجود شرایط فرهنگی و دینی که وجود داشته محل و مامنی برای ادیان متفاوتی بوده است که بعد از ظهور اسلام به عنوان یکی از اصلی ترین مراکز و پایگاه های جهان اسلام و تشیع درآمد.

دلیل حضور حضرت معصومه در قم

حضرت معصومه (س) دختر امام هفتم شیعیان اسلام، بعد از سفر برادر خود امام رضا(ع) قصد عزیمت به طوس جهت دیدار ایشان می کنند که در میانه راه به علت مریضی و کسالت امر به رساندن خود به شهر قم می کنند چرا که آوازه نیکویی از مردم این شهر بنا بر علاقمندی به خاندان پیامبر را شنیده بودند. که بعد از گذراندن ۱۷ روز در قم وفات می کنند و در باغی که معروف به باغ بابلان و از ملک های شخصی موسی بن خزرج اشعری بوده به خاک سپرده می شوند.

از آنجایی که تا قبل مدفون شدن حضرت، این باغ بنایی نداشته به مرور شرایط ساخت بارگاه و مزار بوجود می آید که در ادامه به این موضوع می پردازیم.

سفر حضرت معصومه که در ۲۰۱ ه ق صورت گرفت، و ایشان در مدت این چند روز در منزل شخصی بنام موسی بن خزرج اشعری در محله ای بنام میدان میر، معروف به ستیه ۴۵ متری عمار یاسر فعلی سکونت گزیدند.

مراحل ساخت بارگاه حضرت معصومه

ابتدا با بوریا و حصیر توسط خاندان اشعری و سپس ۵۵ سال بعد توسط حضرت زینب دختر امام جواد بارگاهی با آجر و سنگ و گچ برای ایشان ساخته شد. سپس روند ساخت و توسعه بارگاه این بانوی کرامت آغاز گردید و دوره های مختلف توسط افراد گوناگونی این امر محقق شد. این بنا تقریبا تا حدود قرن ۵ قمری پابرجا بود.
از نکاتی که می توان در اینجا اشاره کرد مدفون بودن دیگر بانوان عفیفه و متدینه ای هست که به واسطه حضرت معصومه و در کنار ایشان به خاک سپرده شدن. بانوانی همچون میمونه، ام اسحاق، ام حبیب، ام قاسم و ام احمد.
 در ۴۰۵ ه ق مظفر بن احمد بن اسماعیل مرقد را با خشت های مختلف الشکل کاشی از مربع و کوکبی تزیین نمود و در سال ۵۲۰ ه ق شاه بیگم دختر عماد بیک که زنی ثروتمند و شکوهمند بود گنبدی بزرگ و بلند را برای این بارگاه بنا کرد. سطح بیرونی این گنبد کاشی بود و سطح داخلی آن از طلا و لاجورد.
می توان گفت اولین شخصی که در صورت ظاهر آستانه تغییر ایجاد کرد، شاه اسماعیل صفوی بود که ایوان شمالی را در سال ۹۲۵ ق ساخت و کاشی های معرق فیروزه ای را برای تزیین این بنا استفاده نمود. و صحن عتیق را به عنوان تنها مدخل بنا کرد.
بعد از او شاه طهماسب صفوی ضریحی از کاشی در سال ۹۵۰ ه ق و ایوان جنوبی مدرسه فیضیه را بنا کرد.
شاه صفی اول صحن زنانه را در سال ۱۰۷۷ ق ساخت و این صحن برای مقبره شاه عباس و شاه سلیمان و شاه سلطان حسین پادشاهان صفوی، مسیر و راهرو مخصوصی شد.
 در مورد بنای ساخته شده توسط شاه صفی دوم که مقبره شاه عباس ثانی شد، تاورنیه سیاح مشهور توصیف خود را از آن بنای در حال ساخت چنین بیان می کند:
متصل در مقبره شاه عباس کار می کنند و می خواهند آن را یک بنای خیلی عالی بنمایند. اهالی مسجد(مقصود از مسجد، آستانه است) به من گفتند گنبد آن از طرف داخل نقره پوش خواهد شد. دیواره های داخلی آن هم سنگ مرمر با ارتفاع ۳/۷متر و مزین به نقش و نگار گل و بوته.
عباس فیض در مورد بناهای پادشاهان صفوی در حرم،‌ چنین می نویسد:
در روند تکامل مجموعه بناهای آستانه مقدسه در دوره متاخر اسلامی، آرامگاه شاه عباس دوم از دیگر آثار دوره صفویه می باشد که در جبهه جنوبی روضه منوره در سال۱۰۷۷ ق به فرمان شاه سلیمان بنا شد. همچنین در اواخر دوره صفوی بقعه شاه سلیمان در سال ۱۱۰۵ق ساخته شد و در جهت جنوب غربی بقعه شاه عباس دوم قرار دارد و در راهروی همین بقعه، بقعه شاه سلطان حسین احداث شد.

اهمیت این ساخت از لحاظ تزیینات متنوع حجاری و گچبری است؛ لازم به ذکر است در دوره صفویه آستانه مقدسه، به دلیل وجود زیاد شاهان و رجال تغییرات زیادی را تجربه کرد. و دستخوش تحولات متنوعی شد که در این مقال نمی گنجد.

بعد از صفوی نوبت به اضافات قاجار می رسد که پادکست بعدی به آن اشاره خواهیم داشت.

همسفران عزیز
به پایان این قسمت رسیدیم. مارو در شبکه های اجتماعی دیگر مانند ایتا، اینستاگرام و تلگرام دنبال کنید و با بازدید از سایت اوای فطرت دات آی آر در جریان آخرین اخبار موسسه قرار بگیرید.
اگه شما هم مطلبی درباره گردشگری دارید برای ما بفرستید تا با نام و نشان خودتون منتشر بشه.
ایام به کام روزگارتون خوش